۱ـ وَلَا تَلْبِسُوا۟ ٱلْحَقَّ بِٱلْبَـٰطِلِ وَتَکْتُمُوا۟ ٱلْحَقَّ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ [٢:۴٢]
و حق را (که از جانب خدا فرو فرستاده شده است) با باطل (که خودتان آن را به هم بافتهاید) نیامیزید، و حق را (که از جملهی آن صدق محمّد است) پنهان نکنید. و حال آن که میدانید (پیغمبری او، راست است).
۲ـ وَإِذَا قِیلَ لَهُمْ ءَامِنُوا۟ بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ قَالُوا۟ نُؤْمِنُ بِمَآ أُنزِلَ عَلَیْنَا وَیَکْفُرُونَ بِمَا وَرَآءَهُۥ وَهُوَ ٱلْحَقُّ مُصَدِّقًۭا لِّمَا مَعَهُمْ ۗ قُلْ فَلِمَ تَقْتُلُونَ أَنۢبِیَآءَ ٱللَّهِ مِن قَبْلُ إِن کُنتُم مُّؤْمِنِینَ [٢:٩١]
هنگامی که به آنان گفته شود: به آنچه خداوند فرو فرستاده است (که قرآن است) ایمان بیاورید، میگویند: ما به چیزی ایمان میآوریم که بر خود ما نازل شده باشد (نه بر اقوام دیگر)، و به غیر آن کفر میورزند و حال آن که حق بوده و تصدیقکنندهی چیزی است که با خود دارند. بگو: اگر مؤمنید (و راست میگوئید که به تورات ایمان دارید و از آن پیروی میکنید) پس چرا پیامبران خدا را پیش از این میکشتید؟
۳ـ إِنَّآ أَرْسَلْنَـٰکَ بِٱلْحَقِّ بَشِیرًۭا وَنَذِیرًۭا ۖ وَلَا تُسْـَٔلُ عَنْ أَصْحَـٰبِ ٱلْجَحِیمِ [٢:١١٩]
ما تو را همراه با حقائق یقینی فرستادیم تا مژدهرسان (مؤمنان) و بیمدهنده (ی کافران) باشی. و از تو دربارهی (عدم ایمان) دوزخیان پرسیده نمیشود (بلکه بر رسولان پیام باشد و بس).
۴ـ قَدْ نَرَىٰ تَقَلُّبَ وَجْهِکَ فِى ٱلسَّمَآءِ ۖ فَلَنُوَلِّیَنَّکَ قِبْلَهًۭ تَرْضَىٰهَا ۚ فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ ٱلْمَسْجِدِ ٱلْحَرَامِ ۚ وَحَیْثُ مَا کُنتُمْ فَوَلُّوا۟ وُجُوهَکُمْ شَطْرَهُۥ ۗ وَإِنَّ ٱلَّذِینَ أُوتُوا۟ ٱلْکِتَـٰبَ لَیَعْلَمُونَ أَنَّهُ ٱلْحَقُّ مِن رَّبِّهِمْ ۗ وَمَا ٱللَّهُ بِغَـٰفِلٍ عَمَّا یَعْمَلُونَ [٢:١۴۴]
ما روگرداندن تو را گاهگاهی به سوی آسمان میبینیم (و پیام آرزوی قلبی تو را جهت نزول وحی در مورد تغییر قبله دریافت میداریم) پس تو را به سوی قبلهای متوجّه میسازیم که از آن خوشنود خواهی شد، و لذا رو به سوی مسجدالحرام کن، و (ای مؤمنان!) در هر جا که بودید روهای خویشتن را (به هنگام نماز) به جانب آن کنید. کسانی که کتاب بدیشان داده شده است (یعنی یهودیان و مسیحیان) نیک میدانند که چنین گرایشی (به جانب مسجدالحرام) حق است و به فرمان پروردگارتان میباشد (ولی با وجود این از فتنهانگیزی دست بر نمیدارند) و خدا از آنچه میکنند بیخبر نیست.
۵ـ ٱلَّذِینَ ءَاتَیْنَـٰهُمُ ٱلْکِتَـٰبَ یَعْرِفُونَهُۥ کَمَا یَعْرِفُونَ أَبْنَآءَهُمْ ۖ وَإِنَّ فَرِیقًۭا مِّنْهُمْ لَیَکْتُمُونَ ٱلْحَقَّ وَهُمْ یَعْلَمُونَ [٢:١۴۶]
آنان که بدیشان کتاب (آسمانی) دادهایم، او را (که محمّد نام و پیغمبر خاتم است، خوب) میشناسند، بدان گونه که پسران خود را میشناسند، و برخی از آنان بیگمان حق را (از جمله پیغمبری محمّد و قبلگی کعبه را) پنهان میدارند، در حالی که میدانند.
۶ـ وَمِنْ حَیْثُ خَرَجْتَ فَوَلِّ وَجْهَکَ شَطْرَ ٱلْمَسْجِدِ ٱلْحَرَامِ ۖ وَإِنَّهُۥ لَلْحَقُّ مِن رَّبِّکَ ۗ وَمَا ٱللَّهُ بِغَـٰفِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ [٢:١۴٩]
از هر مکانی که بیرون شدی (و به هرجا که رسیدی، در سفر و حضر، و در هر زمان و مکانی، به هنگام) نماز رو به سوی مسجدالحرام کن و این روکردنت (از همهی نقاط زمین به سوی مسجدالحرام) بیگمان حق (ثابت و موافق مصلحت) است و از جانب پروردگارت میباشد، و خدا از آنچه میکنید بیخبر نیست (و پاداش پیروی مؤمنان از پیغمبر و جزای اعمال و اخلاص ایشان را خواهد داد).
۷ـ ذَٰلِکَ بِأَنَّ ٱللَّهَ نَزَّلَ ٱلْکِتَـٰبَ بِٱلْحَقِّ ۗ وَإِنَّ ٱلَّذِینَ ٱخْتَلَفُوا۟ فِى ٱلْکِتَـٰبِ لَفِى شِقَاقٍۭ بَعِیدٍۢ [٢:١٧۶]
آن (عذابی که برایشان مشخّص گشته است، به خاطر کفری است که نسبت به کتاب روا میدارند و در کتمان و تحریفش میکوشند) به سبب این که خدا کتاب (آسمانی قرآن یا تورات) را توأم با حق فرو فرستاده (و اصلاً شائبهی بطلان بدان راه ندارد و ایشان به دروغ در تکذیب آن میکوشند یا پنهانش میدارند) و به راستی کسانی که دربارهی کتاب (آسمانی) اختلاف میورزند به دشمنانگی و دو دستگی دور (از صداقت و حقیقتی) دچارند.
۸ـ تِلْکَ ءَایَـٰتُ ٱللَّهِ نَتْلُوهَا عَلَیْکَ بِٱلْحَقِّ ۚ وَإِنَّکَ لَمِنَ ٱلْمُرْسَلِینَ [٢:٢۵٢]
اینها آیات خدا است که آنها را به حق بر تو میخوانیم و تو از زمرهی فرستادگان (خداوند) هستی.
۹ـ نَزَّلَ عَلَیْکَ ٱلْکِتَـٰبَ بِٱلْحَقِّ مُصَدِّقًۭا لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهِ وَأَنزَلَ ٱلتَّوْرَىٰهَ وَٱلْإِنجِیلَ [٣:٣]
(همان کسی که) کتاب (قرآن) را بر تو نازل کرده است که مشتمل بر حق است (و متضمّن اصول رسالتهای آسمانی پیشین، و) تصدیقکنندهی کتابهائی است که قبل از آن (برای پیغمبران فرستاده شدهاند و) بودهاند. و خداوند پیش از آن، تورات را (برای موسی) و انجیل را (برای عیسی) نازل کرده است.
۱۰ـ یَـٰٓأَهْلَ ٱلْکِتَـٰبِ لِمَ تَلْبِسُونَ ٱلْحَقَّ بِٱلْبَـٰطِلِ وَتَکْتُمُونَ ٱلْحَقَّ وَأَنتُمْ تَعْلَمُونَ [٣:٧١]
ای اهل کتاب! چرا حق را با باطل میآمیزید و کتمانش میکنید، و حال آن که شما میدانید (که عقاب و عذاب خدا در برابر چنین کاری چیست)؟
۱۱ـ کَیْفَ یَهْدِى ٱللَّهُ قَوْمًۭا کَفَرُوا۟ بَعْدَ إِیمَـٰنِهِمْ وَشَهِدُوٓا۟ أَنَّ ٱلرَّسُولَ حَقٌّۭ وَجَآءَهُمُ ٱلْبَیِّنَـٰتُ ۚ وَٱللَّهُ لَا یَهْدِى ٱلْقَوْمَ ٱلظَّـٰلِمِینَ [٣:٨۶]
چگونه خداوند گروهی را رهنمونی میکند که بعد از ایمانشان و بعد از آن که گواهی دادند به این که پیغمبر بر حق است و معجزات و دلائل روشنی برای آنان (بر حقّانیّت محمّد) بیامد، کافر شدند؟ و خدا گروه ستمکاران را هدایت نخواهد کرد.
۱۲ـ تِلْکَ ءَایَـٰتُ ٱللَّهِ نَتْلُوهَا عَلَیْکَ بِٱلْحَقِّ ۗ وَمَا ٱللَّهُ یُرِیدُ ظُلْمًۭا لِّلْعَـٰلَمِینَ [٣:١٠٨]
اینها آیات خدا هستند که (درباره پاداش نیکوکاران و پادافره بدکاران نازل شدهاند و) آن هارا برایت می خوانیم ومشتمل بر حق و حقیقتند، و خداوند (هیچ گاه) ستمی برای جهانیان نمیخواهد.
۱۳ـ إِنَّآ أَنزَلْنَآ إِلَیْکَ ٱلْکِتَـٰبَ بِٱلْحَقِّ لِتَحْکُمَ بَیْنَ ٱلنَّاسِ بِمَآ أَرَىٰکَ ٱللَّهُ ۚ وَلَا تَکُن لِّلْخَآئِنِینَ خَصِیمًۭا [۴:١٠۵]
ما کتاب (قرآن را که مشتمل بر حق و بیانگر هر آن چیزی که حق است) به حق بر تو نازل کردهایم تا (مشعل راه هدایت باشد و بدان) میان مردمان طبق آنچه خدا به تو نشان داده است داوری کنی، و مدافع خائنان مباش.
۱۴ـ وَٱلَّذِینَ ءَامَنُوا۟ وَعَمِلُوا۟ ٱلصَّـٰلِحَـٰتِ سَنُدْخِلُهُمْ جَنَّـٰتٍۢ تَجْرِى مِن تَحْتِهَا ٱلْأَنْهَـٰرُ خَـٰلِدِینَ فِیهَآ أَبَدًۭا ۖ وَعْدَ ٱللَّهِ حَقًّۭا ۚ وَمَنْ أَصْدَقُ مِنَ ٱللَّهِ قِیلًۭا [۴:١٢٢]
کسانی را که ایمان آوردهاند و کار شایسته انجام دادهاند، به باغهائی (از بهشت) داخل خواهیم کرد که در زیر (درختان) آنها رودبارها روان است، و آنان جاودانه تا ابد در آنجاها ماندگار میمانند. این را خدا وعده داده است و وعدهی خدا حق است، و چه کسی در سخن از خدا راستگوتر است؟
۱۵ـ یَـٰٓأَیُّهَا ٱلنَّاسُ قَدْ جَآءَکُمُ ٱلرَّسُولُ بِٱلْحَقِّ مِن رَّبِّکُمْ فَـَٔامِنُوا۟ خَیْرًۭا لَّکُمْ ۚ وَإِن تَکْفُرُوا۟ فَإِنَّ لِلَّهِ مَا فِى ٱلسَّمَـٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضِ ۚ وَکَانَ ٱللَّهُ عَلِیمًا حَکِیمًۭا [۴:١٧٠]
ای مردم! پیغمبر (محمّد نام) از جانب خدا به سویتان آمده است و دین حق را برایتان آورده است، پس ایمان بیاورید (و فرصت را غنیمت شمرید، که این کار) به سود شما است. و اگر کافر شوید (و جز راه کفر نروید، بدانید که زیانی به خدا نمیرسانید). چرا که آنچه در آسمانها و زمین است متعلّق به خدا است. و خدا آگاه (از آفریدگان خود و) حکیم (در کار خویش) است.
۱۶ـ وَأَنزَلْنَآ إِلَیْکَ ٱلْکِتَـٰبَ بِٱلْحَقِّ مُصَدِّقًۭا لِّمَا بَیْنَ یَدَیْهِ مِنَ ٱلْکِتَـٰبِ وَمُهَیْمِنًا عَلَیْهِ ۖ فَٱحْکُم بَیْنَهُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ ۖ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَآءَهُمْ عَمَّا جَآءَکَ مِنَ ٱلْحَقِّ ۚ لِکُلٍّۢ جَعَلْنَا مِنکُمْ شِرْعَهًۭ وَمِنْهَاجًۭا ۚ وَلَوْ شَآءَ ٱللَّهُ لَجَعَلَکُمْ أُمَّهًۭ وَٰحِدَهًۭ وَلَـٰکِن لِّیَبْلُوَکُمْ فِى مَآ ءَاتَىٰکُمْ ۖ فَٱسْتَبِقُوا۟ ٱلْخَیْرَٰتِ ۚ إِلَى ٱللَّهِ مَرْجِعُکُمْ جَمِیعًۭا فَیُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ فِیهِ تَخْتَلِفُونَ [۵:۴٨]
و بر تو (ای پیغمبر) کتاب (کامل و شامل قرآن) را نازل کردیم که (در همهی احکام و اخبار خود) ملازم حق، و موافق و مصدّق کتابهای پیشین (آسمانی)، و شاهد (بر صحّت و سقم) و حافظ (اصول مسائل) آنها است. پس (اگر اهل کتاب از تو داوری خواستند) میان آنان بر طبق چیزی داوری کن که خدا بر تو نازل کرده است، و به خاطر پیروی از امیال و آرزوهای ایشان، از حق و حقیقتی که برای تو آمده است روی مگردان. (ای مردم!) برای هر ملّتی از شما راهی (برای رسیدن به حقائق) و برنامهای (جهت بیان احکام) قرار دادهایم. اگر خدا میخواست همهی شما (مردمان) را ملّت واحدی میکرد (و بر یک روال و یک سرشت میسرشت، و لذا راه و برنامهی ارشادی آنان در همهی امکنه و ازمنه یکی میشد) و امّا (خدا چنین نکرد) تا شما را در آنچه (از شرائع) به شما داده است بیازماید (و فرمانبردار یزدان و سرکش از فرمان منّان جدا و معلوم شود). پس (فرصت را دریابید و) به سوی نیکیها بشتابید (و به جای مشاجرهی در اختلافات به مسابقهی در خیرات بپردازید و بدانید که) جملگی بازگشتتان به سوی خدا خواهد بود، و از آنچه در آن اختلاف میکردهاید آگاهتان خواهد کرد (و هر یک را برابر کردار خوب یا بد پاداش و پادافره خواهد داد).
۱۷ـ وَإِذَا سَمِعُوا۟ مَآ أُنزِلَ إِلَى ٱلرَّسُولِ تَرَىٰٓ أَعْیُنَهُمْ تَفِیضُ مِنَ ٱلدَّمْعِ مِمَّا عَرَفُوا۟ مِنَ ٱلْحَقِّ ۖ یَقُولُونَ رَبَّنَآ ءَامَنَّا فَٱکْتُبْنَا مَعَ ٱلشَّـٰهِدِینَ [۵:٨٣]
و آنان هر زمان بشنوند چیزهائی را که بر پیغمبر نازل شده است (از شنیدن آیات قرآنی متأثّر میشوند و) بر اثر شناخت حق و دریافت حقیقت، چشمانشان را میبینی که پر از اشک (شوق) میگردد (و زبانشان به دعا باز میشود و) میگویند: پروردگارا! (به تو و پیغمبران تو و همهی کتابهای آسمانی و بدین آیات قرآنی) ایمان داریم (و خویشتن را در پناه تو میداریم) پس (ایمان ما را بپذیر و) ما را از زمرهی (امّت محمّدی که) گواهان (بر مردم در روز رستاخیزند) بشمار آور.
۱۸ـ وَلَوْ تَرَىٰٓ إِذْ وُقِفُوا۟ عَلَىٰ رَبِّهِمْ ۚ قَالَ أَلَیْسَ هَـٰذَا بِٱلْحَقِّ ۚ قَالُوا۟ بَلَىٰ وَرَبِّنَا ۚ قَالَ فَذُوقُوا۟ ٱلْعَذَابَ بِمَا کُنتُمْ تَکْفُرُونَ [۶:٣٠]
اگر آنان را ببینی بدان هنگام که در پیشگاه (دادگاه عدل) پروردگارشان نگاه داشته شدهاند (خواهی دید که چه حال بد و وضع تباهی دارند، و خداوند بدیشان) میگوید: آیا این (چیزهائی را که میبینید و دامنگیرتان است) حق نیست؟! میگویند: آری به پروردگارمان سوگند! (حق است. آن گاه خداوند باز بدیشان) میگوید: پس به سبب کفری که میورزیدید عذاب (دوزخ) را بچشید.
۱۹ـ قُلْ إِنِّى عَلَىٰ بَیِّنَهٍۢ مِّن رَّبِّى وَکَذَّبْتُم بِهِۦ ۚ مَا عِندِى مَا تَسْتَعْجِلُونَ بِهِۦٓ ۚ إِنِ ٱلْحُکْمُ إِلَّا لِلَّهِ ۖ یَقُصُّ ٱلْحَقَّ ۖ وَهُوَ خَیْرُ ٱلْفَـٰصِلِینَ [۶:۵٧]
بگو: من بر شریعت واضحی هستم که از سوی پروردگارم نازل شده است و شما قرآن را تکذیب میکنید (که در برگیرندهی شریعت غرّا و آشکارا است. بدانید عذاب و کیفری) که در (نزول و وقوع) آن شتاب میورزید در قدرت من نیست. فرمان جز در دست خدا نیست. خدا به دنبال حق میرود (و کارهایش برابر حکمت انجام میشود. لذا اگر خواست عذاب واقع میگردد و اگر نخواست عذاب واقع نمیشود) و او بهترین (قاضی میان من و شما و) جدا کننده (ی حق از باطل) است.
۲۰ـ ثُمَّ رُدُّوٓا۟ إِلَى ٱللَّهِ مَوْلَىٰهُمُ ٱلْحَقِّ ۚ أَلَا لَهُ ٱلْحُکْمُ وَهُوَ أَسْرَعُ ٱلْحَـٰسِبِینَ [۶:۶٢]
سپس (همهی مردگان در روز قیامت زنده میگردند و) به سوی خدا، یعنی سَرور حقیقی ایشان برگردانده میشوند. هان! (بدانید که در چنین روزی) فرمان و داوری از آن خدا است و بس، و او سریعترینِ حسابگران است (و در کوتاهترین مدّت به حساب یکایک خلائق میرسد و پاداش و پادافره آنان را میدهد).
۲۱ـ وَهُوَ ٱلَّذِى خَلَقَ ٱلسَّمَـٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضَ بِٱلْحَقِّ ۖ وَیَوْمَ یَقُولُ کُن فَیَکُونُ ۚ قَوْلُهُ ٱلْحَقُّ ۚ وَلَهُ ٱلْمُلْکُ یَوْمَ یُنفَخُ فِى ٱلصُّورِ ۚ عَـٰلِمُ ٱلْغَیْبِ وَٱلشَّهَـٰدَهِ ۚ وَهُوَ ٱلْحَکِیمُ ٱلْخَبِیرُ [۶:٧٣]
او آن کسی است که آسمانها و زمین را به حق آفریده است (و آنها را بیهوده نیافریده است و بلکه از روی حکمت و هدف ساخته است) و هر وقت (ارادهی خدا بر پیدایش چیزی قرار گیرد، بدان) میگوید: باش! پس میشود. سخن او حق است (و فرمان او شدنی) و مالکیّت (مطلق و تصرّف همهجانبه) از آن او است، در آن روزی که (برای اعلان رستاخیز) در صور دمیده شود. دانای آشکار و پنهان است (و در کار او گذشته و حال و آینده یکسان است. او آگاه از همه چیزهائی است که نهان از حواسّ و ابصار، یا قابل رؤیت در لیل و نهار است) و او حکیم (در کردار و) آگاه (از احوال انسان، و مطّلع از بواطن و ظواهر جهان) است.
۲۲ـ وَنَادَىٰٓ أَصْحَـٰبُ ٱلْجَنَّهِ أَصْحَـٰبَ ٱلنَّارِ أَن قَدْ وَجَدْنَا مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا حَقًّۭا فَهَلْ وَجَدتُّم مَّا وَعَدَ رَبُّکُمْ حَقًّۭا ۖ قَالُوا۟ نَعَمْ ۚ فَأَذَّنَ مُؤَذِّنٌۢ بَیْنَهُمْ أَن لَّعْنَهُ ٱللَّهِ عَلَى ٱلظَّـٰلِمِینَ [٧:۴۴]
(پس از استقرار بهشتیان در بهشت، و دوزخیان در دوزخ) بهشتیان دوزخیان را صدا میزنند که ما آنچه را پروردگارمان (توسّط پیغمبران) به ما وعده داده بود همه را حق یافتهایم (و به نعمت و کرامت خدای خود رسیدهایم)، آیا شما هم آنچه را پروردگارتان به شما وعده داده بود حق یافتهاید (و به عقاب و عذاب خدا گرفتار آمدهاید؟). میگویند: بلی! (همه را عین حقیقت دیدهایم و به عقاب هولناک و عذاب دردناکی دچار آمدهایم. دریغا و فسوسا! در این هنگام، میان بهشت و دوزخ) ندادهندهای در میانشان ندا درمیدهد که نفرین خدا بر ستمگران باد!
۲۳ـ هَلْ یَنظُرُونَ إِلَّا تَأْوِیلَهُۥ ۚ یَوْمَ یَأْتِى تَأْوِیلُهُۥ یَقُولُ ٱلَّذِینَ نَسُوهُ مِن قَبْلُ قَدْ جَآءَتْ رُسُلُ رَبِّنَا بِٱلْحَقِّ فَهَل لَّنَا مِن شُفَعَآءَ فَیَشْفَعُوا۟ لَنَآ أَوْ نُرَدُّ فَنَعْمَلَ غَیْرَ ٱلَّذِى کُنَّا نَعْمَلُ ۚ قَدْ خَسِرُوٓا۟ أَنفُسَهُمْ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا کَانُوا۟ یَفْتَرُونَ [٧:۵٣]
آیا (افراد بیباور) انتظار جز این را دارند که سرانجام تهدیدهای کتاب خدا را مشاهده کنند (و عقاب و عذاب موعود او را هم اینک ببینند؟). روزی چنین سرانجامی فرا میرسد (و عقاب و عذاب خدا گریبانگیرشان میگردد. در آن روز) آنان که در دنیا آن را فراموش کردهاند و پشت گوش انداختهاند، میگویند: بیگمان پیغمبرانِ پروردگارمان آمدند و حق را با خود آوردند (و ما و دیگران را به سوی آن دعوت کردند، ولی ما بدان کافر شدیم و اکنون پشیمانیم و راه چارهای برای خود نمیدانیم) آیا میانجیگرانی داریم که برای ما میانجیگری کنند (و ما را از دست عذاب برهانند؟) یا (کاری کنند که مجدّداً به جهان) برگردانده شویم تا اعمالی انجام دهیم جدای از اعمالی که قبلاً میکردیم؟ (ولی مگر ممکن است چنین شود؟! آنان پاسخی برای خود نمیشنوند. چرا که با غرور بیجا در دنیا) ایشان خویشتن را زیانبار کردهاند و هستی خود را باختهاند، و معبودهائی را که به دروغ ساخته بودند همگی گم گشتهاند و ناپدید شدهاند.
۲۴ـ وَمِن قَوْمِ مُوسَىٰٓ أُمَّهٌۭ یَهْدُونَ بِٱلْحَقِّ وَبِهِۦ یَعْدِلُونَ [٧:١۵٩]
در میان قوم موسی (یعنی بنیاسرائیل) گروه زیادی (بر دین صحیح ماندگار) بودند که (مردم را) به سوی حق رهنمود میکردند و (به سبب تمسّک) به حق (به هنگام داوری) دادگری مینمودند.
۲۵ـ وَمِمَّنْ خَلَقْنَآ أُمَّهٌۭ یَهْدُونَ بِٱلْحَقِّ وَبِهِۦ یَعْدِلُونَ [٧:١٨١]
در میان آفریدگانمان، گروهی هستند که به (سبب دوست داشتِ) حق (دیگران را به سوی حق) دعوت میکنند، و (در حکمها و داوریهایشان هم به سبب عشق به حق) به حق دادگری میکنند.
۲۶ـ وَإِذْ یَعِدُکُمُ ٱللَّهُ إِحْدَى ٱلطَّآئِفَتَیْنِ أَنَّهَا لَکُمْ وَتَوَدُّونَ أَنَّ غَیْرَ ذَاتِ ٱلشَّوْکَهِ تَکُونُ لَکُمْ وَیُرِیدُ ٱللَّهُ أَن یُحِقَّ ٱلْحَقَّ بِکَلِمَـٰتِهِۦ وَیَقْطَعَ دَابِرَ ٱلْکَـٰفِرِینَ [٨:٧]
(ای مؤمنان! به یاد آورید) آن گاه را که خداوند پیروزی بر یکی از دو دسته را به شما وعده داد. (پیروزی بر کاروان تجاری قریش به سرپرستی ابوسفیان، و یا پیروزی بر لشکری که از مکّه تدارک شده بود و به سرپرستی ابوجهل برای نجات کاروان آمده بود). شما دوست میداشتید دستهای نصیب شما گردد که از قدرت و قوّت چندانی برخوردار نیست (که کاروان بود،) ولی خدا میخواست حق را با سخنان خود (که بیانگر اراده و قدرت یزدانند، برای مردم) ظاهر و استوار گرداند و کافران را (از سرزمین عرب با پیروزی مؤمنان) ریشهکن کند (لذا شما را با لشکر قریش درگیر کرد).
لِیُحِقَّ ٱلْحَقَّ وَیُبْطِلَ ٱلْبَـٰطِلَ وَلَوْ کَرِهَ ٱلْمُجْرِمُونَ [٨:٨]
تا بدین وسیله حق را (که اسلام است) پابرجا و باطل را (که شرک است) تباه گرداند، هرچند که بزهکاران (کافر و طغیانگر، آن را) نپسندند.
۲۷ـ وَإِذْ قَالُوا۟ ٱللَّهُمَّ إِن کَانَ هَـٰذَا هُوَ ٱلْحَقَّ مِنْ عِندِکَ فَأَمْطِرْ عَلَیْنَا حِجَارَهًۭ مِّنَ ٱلسَّمَآءِ أَوِ ٱئْتِنَا بِعَذَابٍ أَلِیمٍۢ [٨:٣٢]
(ای پیغمبر! به خاطر بیاور) زمانی را که کافران میگفتند: خداوندا اگر این (آئین و این قرآن) حق است و از ناحیهی تو است، از آسمان بارانی از سنگ بر سر ما فرود آور یا به عذاب دردناک (دیگری) ما را گرفتار ساز.
۲۸ـ هُوَ ٱلَّذِىٓ أَرْسَلَ رَسُولَهُۥ بِٱلْهُدَىٰ وَدِینِ ٱلْحَقِّ لِیُظْهِرَهُۥ عَلَى ٱلدِّینِ کُلِّهِۦ وَلَوْ کَرِهَ ٱلْمُشْرِکُونَ [٩:٣٣]
خدا است که پیغمبر خود (محمّد) را همراه با هدایت و دین راستین (به میان مردم) روانه کرده است تا این آئین (کامل و شامل) را بر همهی آئینها پیروز گرداند (و به منصّهی ظهورش رساند) هرچند که مشرکان نپسندند.
۲۹ـ إِنَّ ٱللَّهَ ٱشْتَرَىٰ مِنَ ٱلْمُؤْمِنِینَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَٰلَهُم بِأَنَّ لَهُمُ ٱلْجَنَّهَ ۚ یُقَـٰتِلُونَ فِى سَبِیلِ ٱللَّهِ فَیَقْتُلُونَ وَیُقْتَلُونَ ۖ وَعْدًا عَلَیْهِ حَقًّۭا فِى ٱلتَّوْرَىٰهِ وَٱلْإِنجِیلِ وَٱلْقُرْءَانِ ۚ وَمَنْ أَوْفَىٰ بِعَهْدِهِۦ مِنَ ٱللَّهِ ۚ فَٱسْتَبْشِرُوا۟ بِبَیْعِکُمُ ٱلَّذِى بَایَعْتُم بِهِۦ ۚ وَذَٰلِکَ هُوَ ٱلْفَوْزُ ٱلْعَظِیمُ [٩:۱۱۱]
بیگمان خداوند (کالای) جان و مال مؤمنان را به (بهای) بهشت خریداری میکند. (آنان باید) در راه خدا بجنگند و بکشند و کشته شوند. این وعدهای است که خداوند آن را در (کتابهای آسمانی) تورات و انجیل و قرآن (به عنوان سند معتبری ثبت کرده است) و وعدهی راستین آن را داده است، و چه کسی از خدا به عهد خود وفاکنندهتر است؟ پس به معاملهای که کردهاید شاد باشید، و این پیروزی بزرگ و رستگاری سترگی است.
۳۰ـ إِلَیْهِ مَرْجِعُکُمْ جَمِیعًۭا ۖ وَعْدَ ٱللَّهِ حَقًّا ۚ إِنَّهُۥ یَبْدَؤُا۟ ٱلْخَلْقَ ثُمَّ یُعِیدُهُۥ لِیَجْزِىَ ٱلَّذِینَ ءَامَنُوا۟ وَعَمِلُوا۟ ٱلصَّـٰلِحَـٰتِ بِٱلْقِسْطِ ۚ وَٱلَّذِینَ کَفَرُوا۟ لَهُمْ شَرَابٌۭ مِّنْ حَمِیمٍۢ وَعَذَابٌ أَلِیمٌۢ بِمَا کَانُوا۟ یَکْفُرُونَ [١٠:۴]
بازگشت همهی شما به سوی او است. این وعدهی راستین خداوند است (و خداوند خلاف وعده نمیکند). خدا است که از آغاز، موجودات را میآفریند (و جامهی هستی به تن همهی کائنات، از جمله انسانها میکند) و هم او است که آنها را (دیگر بار پس از تخریب جهان، هستی میبخشد و به سوی خود) برمیگرداند. تا دادگرانه پاداش کسانی را بدهد که ایمان آوردهاند و کارهای نیکو کردهاند. و امّا کسانی که راه کفر پوئیدهاند، (بیسزا نمیمانند، و بلکه) نوشیدنی از آب داغ و سوزانی دارند و دارای عذاب بس دردناکی هستند، به سبب کفری که ورزیدهاند.
۳۱ـ فَذَٰلِکُمُ ٱللَّهُ رَبُّکُمُ ٱلْحَقُّ ۖ فَمَاذَا بَعْدَ ٱلْحَقِّ إِلَّا ٱلضَّلَـٰلُ ۖ فَأَنَّىٰ تُصْرَفُونَ [١٠:٣٢]
آن، خدا است که پروردگار برحق شما است (و او چنین کارهائی را میکند و ربوبیّت و وحدانیّت او با براهین و دلائل قاطعانه ثابت میباشد. به همین سبب پرستش او حق است و پرستش جز او باطل). آیا سوای حق جز گمراهی است؟ پس چگونه باید از راه به در برده شوید؟
۳۲ـ قُلْ هَلْ مِن شُرَکَآئِکُم مَّن یَهْدِىٓ إِلَى ٱلْحَقِّ ۚ قُلِ ٱللَّهُ یَهْدِى لِلْحَقِّ ۗ أَفَمَن یَهْدِىٓ إِلَى ٱلْحَقِّ أَحَقُّ أَن یُتَّبَعَ أَمَّن لَّا یَهِدِّىٓ إِلَّآ أَن یُهْدَىٰ ۖ فَمَا لَکُمْ کَیْفَ تَحْکُمُونَ [١٠:٣۵]
بگو: آیا از این انبازان (خیالی) شما کسی هست که به سوی حق راه نماید (و راه راستین را بنماید؟) بگو: خدا راه حق را مینماید. آیا آن کس که راه راست را نشان میدهد سزاوارتر است که پیروی شود (و انسان به فرمان او رود) یا کسی که راهی نمینماید و بلکه باید خودش راهنمائی گردد (و راه برده شود)؟ شما را چه میشود (که چراغ عقل از کفتان به در میرود؟ به دنبال چه چیز میروید؟) این چه حکمی است که میکنید؟
۳۳ـ أَلَآ إِنَّ لِلَّهِ مَا فِى ٱلسَّمَـٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضِ ۗ أَلَآ إِنَّ وَعْدَ ٱللَّهِ حَقٌّۭ وَلَـٰکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لَا یَعْلَمُونَ [١٠:۵۵]
آگاه باشید که هرچه در آسمانها و زمین است از آن خدا است. آگاه باشید که وعدهی خدا (به عذاب و عقاب کافران) راست است، ولیکن بیشتر مردمان (به سبب بیخردی و یا غلبهی غفلت بر آنان، کار و بار آخرت را فراموش کردهاند و معنی تهدید خدا را) نمیدانند.
۳۴ـ وَیُحِقُّ ٱللَّهُ ٱلْحَقَّ بِکَلِمَـٰتِهِۦ وَلَوْ کَرِهَ ٱلْمُجْرِمُونَ [١٠:٨٢]
خداوند با سخنان خود (که بر انبیاء نازل میکند) حق را پایدار و ماندگار میگرداند، هرچند که گناهکاران و بزهکاران نپسندند.
۳۵ـ فَإِن کُنتَ فِى شَکٍّۢ مِّمَّآ أَنزَلْنَآ إِلَیْکَ فَسْـَٔلِ ٱلَّذِینَ یَقْرَءُونَ ٱلْکِتَـٰبَ مِن قَبْلِکَ ۚ لَقَدْ جَآءَکَ ٱلْحَقُّ مِن رَّبِّکَ فَلَا تَکُونَنَّ مِنَ ٱلْمُمْتَرِینَ [١٠:٩۴]
اگر دربارهی چیزی که (از قصص موسی و فرعون و بنیاسرائیل) بر تو نازل شده است، در شکّ و تردید هستی، از کسانی سؤال کن که قبل از تو (اهل کتاب بودهاند و) کتابهای آسمانی را میخواندهاند. بیگمان (بیان) حق (و خبر صادق قرآنی) از سوی پروردگارت برای تو آمده است و از زمرهی متردّدان مباش.
۳۶ـ قُلْ یَـٰٓأَیُّهَا ٱلنَّاسُ قَدْ جَآءَکُمُ ٱلْحَقُّ مِن رَّبِّکُمْ ۖ فَمَنِ ٱهْتَدَىٰ فَإِنَّمَا یَهْتَدِى لِنَفْسِهِۦ ۖ وَمَن ضَلَّ فَإِنَّمَا یَضِلُّ عَلَیْهَا ۖ وَمَآ أَنَا۠ عَلَیْکُم بِوَکِیلٍۢ [١٠:١٠٨]
بگو: ای مردمان (سراسر جهان، اعم از همعصران و آیندگان)، از سوی پروردگارتان، حق (که کتاب راستین قرآن است، توسّط پیغمبر صادق آخرالزمان) به سویتان آمده است. هرکس که (با ایمان آوردن به شریعت خدا) راهیاب گردد، بیگمان به سود خود راهیاب میشود (و نفع ایمان عائد خودش میگردد) و هرکس که (با گردن نهادن به کفر و پیروی از وسوسههای شیطان) گمراه و سرگشته شود، به زیان خود گمراه و سرگشته میشود (و زیان کفر و بیدینی گریبانگیر خودش میگردد. کار من تنها تبلیغ فرمودههای خدا است) و من مأمور (مراقبت از اعمال، و مسؤول نظارت) بر (افعال) شما نیستم (و قدرت آن را ندارم که شما را از کفر باز دارم و به پذیرش ایمان وادارم).
۳۷ـ أَفَمَن کَانَ عَلَىٰ بَیِّنَهٍۢ مِّن رَّبِّهِۦ وَیَتْلُوهُ شَاهِدٌۭ مِّنْهُ وَمِن قَبْلِهِۦ کِتَـٰبُ مُوسَىٰٓ إِمَامًۭا وَرَحْمَهً ۚ أُو۟لَـٰٓئِکَ یُؤْمِنُونَ بِهِۦ ۚ وَمَن یَکْفُرْ بِهِۦ مِنَ ٱلْأَحْزَابِ فَٱلنَّارُ مَوْعِدُهُۥ ۚ فَلَا تَکُ فِى مِرْیَهٍۢ مِّنْهُ ۚ إِنَّهُ ٱلْحَقُّ مِن رَّبِّکَ وَلَـٰکِنَّ أَکْثَرَ ٱلنَّاسِ لَا یُؤْمِنُونَ [١١:١٧]
آیا کسی که دلیل و برهان روشنی (به نام فطرت و عقل سلیم) از سوی پروردگار خود دارد (و با نور آن به آفاق و انفس مینگرد و به وجود آفریدگار جهان پی میبرد) و گواهی از جانب خدا (به نام قرآن) به دنْبال آن میآید (و بر صدق دریافت عقل او از جهان، شهادت میدهد و برداشت وی را تصدیق مینماید) و قبل از قرآن (هم جملگی کتابهای آسمانی، این راه را تأیید کردهاند و در این مسیر رفتهاند، از آن جمله تورات، یعنی) کتاب موسی که رهبر و رحمت بوده است، (آیا چنین کسانی با افرادی برابرند که با چشم خرد به ملکوت جهان نمینگرند، و به کتابهای آسمانی و پیغمبران الهی گوش دل فرا نمیدهند، و جز به فکر دنیا نبوده و گمراه بسر میبرند و گمراه میمیرند؟). آنان (که دربارهی کائنات میاندیشند و با چراغ عقل پروردگار خود را مییابند و تاریخ انبیاء و گذشتگان را پیش چشم میدارند) بیگمان به قرآن ایمان میآورند (چرا که آن را با دید جهانبین و بینش حقّگرای خویش همگام و همنوا میبینند). هرکس از گروهها (و طوائف گمراه که دشمن حق و حقیقت و ادیان و انبیاء خدایند) به قرآن ایمان نیاورد، میعادگاه او آتش است (و جملگی گمراهان گریزان از نور قرآن، در آتش سوزان دوزخ گرد میآیند و چه بد جایگاهی است! ای پیغمبر!) دربارهی قرآن شکّ و گمانی به خود راه مده. قرآن حق است و از سوی پروردگارت آمده است، ولی بیشتر مردم (حق را نمیپذیرند و به چیزی که باید ایمان داشت) ایمان نمیآورند.
۳۸ـ وَنَادَىٰ نُوحٌۭ رَّبَّهُۥ فَقَالَ رَبِّ إِنَّ ٱبْنِى مِنْ أَهْلِى وَإِنَّ وَعْدَکَ ٱلْحَقُّ وَأَنتَ أَحْکَمُ ٱلْحَـٰکِمِینَ [١١:۴۵]
نوح پروردگار خود را به فریاد خواند و گفت: پروردگارا! پسرم (کنعان که امواج او را فرو بلعیده است) از خاندان من است و (تو هنگامی که به من دستور فرمودی، خاندان خود را سوار کشتی کنم، در اصل وعدهی حفظ خاندان مرا دادهای) و وعدهی تو راست است (و خلافی در آن نیست) و تو داورترین داوران و دادگرترین دادگرانی (و درددل مرا میدانی. پروردگارا! لطفی و مرحمتی).
۳۹ـ وَکُلًّۭا نَّقُصُّ عَلَیْکَ مِنْ أَنۢبَآءِ ٱلرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِۦ فُؤَادَکَ ۚ وَجَآءَکَ فِى هَـٰذِهِ ٱلْحَقُّ وَمَوْعِظَهٌۭ وَذِکْرَىٰ لِلْمُؤْمِنِینَ [١١:١٢٠]
این همه از اخبار پیغمبران بر تو فرو میخوانیم، کلّاً برای این است که بدان دلت را برجای و استوار بداریم (و در برابر مشکلات تبلیغ رسالت، آن را تقویت نمائیم). برای تو در ضمن این (سوره و اخبار مذکور در آن، بیان) حق آمده است (همان حقی که پیغمبران دیگران را بدان میخواندند) و برای مؤمنان پند و یادآوری مهمّی ذکر شده است (که میتوانند همچون ایمانداران پیشین از آن سود جویند و راه سعادت پویند).
۴۰ـ الٓمٓر ۚ تِلْکَ ءَایَـٰتُ ٱلْکِتَـٰبِ ۗ وَٱلَّذِىٓ أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ ٱلْحَقُّ وَلَـٰکِنَّ أَکْثَرَ ٱلنَّاسِ لَا یُؤْمِنُونَ [١٣:١]
الف. لام. میم. را. اینها، آیههائی از کتاب (قرآن) است. و چیزی که از سوی پروردگارت (در سراسر این قرآن) بر تو نازل شده است حق است، ولیکن بسیاری از مردم (با وجود روشنی امر، به سبب دشمنی با حق به بیراهه میروند و بدان) نمیگروند.
۴۱ـ لَهُۥ دَعْوَهُ ٱلْحَقِّ ۖ وَٱلَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِهِۦ لَا یَسْتَجِیبُونَ لَهُم بِشَىْءٍ إِلَّا کَبَـٰسِطِ کَفَّیْهِ إِلَى ٱلْمَآءِ لِیَبْلُغَ فَاهُ وَمَا هُوَ بِبَـٰلِغِهِۦ ۚ وَمَا دُعَآءُ ٱلْکَـٰفِرِینَ إِلَّا فِى ضَلَـٰلٍۢ [١٣:١۴]
خدا است که شایستهی نیایش و دعا است. کسانی که جز او دیگران را به یاری میخوانند، به هیچ وجه دعاهایشان را اجابت نمینمایند و کمترین نیازشان را برآورده نمیکنند. آنان (که غیر خدا را به فریاد میخوانند، و به جای آفریدگار، از آفریدگان برآوردن نیازهایشان را درخواست مینمایند) به کسی میمانند که (برکنار آبی دور از دسترس نشسته باشد و) کف دستهایش را باز و به سوی آب دراز کرده باشد (و آن آب را به سوی خود بخوانَد) تا آب به دهان او برسد، و هرگز آب به دهانش نرسد. دعای کافران (و پرستش ایشان) جز سرگشتگی و بیهودهکاری نیست.
۴۲ـ وَقَالَ ٱلشَّیْطَـٰنُ لَمَّا قُضِىَ ٱلْأَمْرُ إِنَّ ٱللَّهَ وَعَدَکُمْ وَعْدَ ٱلْحَقِّ وَوَعَدتُّکُمْ فَأَخْلَفْتُکُمْ ۖ وَمَا کَانَ لِىَ عَلَیْکُم مِّن سُلْطَـٰنٍ إِلَّآ أَن دَعَوْتُکُمْ فَٱسْتَجَبْتُمْ لِى ۖ فَلَا تَلُومُونِى وَلُومُوٓا۟ أَنفُسَکُم ۖ مَّآ أَنَا۠ بِمُصْرِخِکُمْ وَمَآ أَنتُم بِمُصْرِخِىَّ ۖ إِنِّى کَفَرْتُ بِمَآ أَشْرَکْتُمُونِ مِن قَبْلُ ۗ إِنَّ ٱلظَّـٰلِمِینَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌۭ [١۴:٢٢]
و اهریمن (سر دستهی کفر و ضلال) هنگامی که کار (حساب و کتاب) به پایان رسید (و بهشتیان آمادهی بهشت و دوزخیان آمادهی دوزخ شدند، خطاب به پیروان بدبخت خود) میگوید: خداوند (بر زبان پیغمبران) به شما وعدهی راستینی داد (که فرمانبرداران را پاداش و نافرمانبرداران را پادافره خواهم داد، و بدان وفا کرد) و من به شما وعده دادم (که ثواب و عقاب و بهشت و دوزخی در میان نیست) و با شما خلاف وعده کردم (و دروغ گفتم) و من بر شما تسلّطی نداشتم (و کاری نکردم) جز این که شما را دعوت (به گناه و گمراهی) نمودم و شما هم (گول وسوسهی مرا خوردید و) دعوتم را پذیرفتید. پس مرا سرزنش مکنید و بلکه خویشتن را سرزنش بکنید. (امروز) نه من به فریاد شما میرسم و نه شما به فریاد من میرسید. من (امروز) از این که مرا قبلاً (در دنیا برای خدا) انباز کردهاید، تبرّی میجویم (و آن را انکار میکنم). بیگمان کافران عذاب دردناکی دارند.
۴۳ـ مَا نُنَزِّلُ ٱلْمَلَـٰٓئِکَهَ إِلَّا بِٱلْحَقِّ وَمَا کَانُوٓا۟ إِذًۭا مُّنظَرِینَ [١۵:٨]
ما فرشتگان را جز به حق و به همراه حق نازل نمیکنیم و هنگامی که نازل شوند (اگر بدانان ایمان نیاورند) دیگر بدیشان مهلت داده نمیشود (و فوراً عذاب الهی گریبانگیرشان میگردد و مجال ماندن نخواهند داشت).
۴۴ـ خَلَقَ ٱلسَّمَـٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضَ بِٱلْحَقِّ ۚ تَعَـٰلَىٰ عَمَّا یُشْرِکُونَ [١۶:٣]