۱ـ وَإِذْ یَرْفَعُ إِبْرَٰهِۦمُ ٱلْقَوَاعِدَ مِنَ ٱلْبَیْتِ وَإِسْمَـٰعِیلُ رَبَّنَا تَقَبَّلْ مِنَّآ ۖ إِنَّکَ أَنتَ ٱلسَّمِیعُ ٱلْعَلِیمُ [٢:١٢٧]
و (به یاد آورید) آن گاه را که ابراهیم و اسماعیل پایههای خانه (ی کعبه) را بالا میبردند (و در اثنای آن دست دعا به سوی خدا برداشته و میگفتند:) ای پروردگار ما! (این عمل را) از ما بپذیر، بیگمان تو شنوا و دانا (به گفتار و نیّات ما) هستی.
۲ـ فَإِنْ ءَامَنُوا۟ بِمِثْلِ مَآ ءَامَنتُم بِهِۦ فَقَدِ ٱهْتَدَوا۟ ۖ وَّإِن تَوَلَّوْا۟ فَإِنَّمَا هُمْ فِى شِقَاقٍۢ ۖ فَسَیَکْفِیکَهُمُ ٱللَّهُ ۚ وَهُوَ ٱلسَّمِیعُ ٱلْعَلِیمُ [٢:١٣٧]
اگر آنان ایمان بیاورند، همچنان که شما ایمان آوردهاید، و بدان چیزهائی که شما ایمان دارید، ایشان نیز ایمان داشته باشند، بیگمان (به راه درست خدائی) رهنمود گشتهاند، و اگر پشت کنند (و از حقیقت سرپیچی نمایند و دوباره به رسوم و آداب موروثی چنگ زنند) پس راه اختلاف و دشمنانگی را (با شما) در پیش گرفتهاند، و خدا تو را بسنده خواهد بود و او تو را از (اذیّت و آزار و نیرنگ و دسیسههای) ایشان نجات خواهد داد، و او شنوا و بینا است (و گفتار ایشان را میشنود و کردار آنان را میبیند).
۳ـ فَمَنۢ بَدَّلَهُۥ بَعْدَمَا سَمِعَهُۥ فَإِنَّمَآ إِثْمُهُۥ عَلَى ٱلَّذِینَ یُبَدِّلُونَهُۥٓ ۚ إِنَّ ٱللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌۭ [٢:١٨١]
پس هر که (اعم از شاهد و وصی) آن را بعد از شنیدن تغییر دهد، تنها گناه آن بر کسانی است که آن (وصیّت) را تغییر میدهند (و وصیّت کننده در پیشگاه خدا پاداش خود را میگیرد). خدا شنوا و دانا است (و گفتار همگان را میشنود و نیّات همگان را میداند).
۴ـ وَلَا تَجْعَلُوا۟ ٱللَّهَ عُرْضَهًۭ لِّأَیْمَـٰنِکُمْ أَن تَبَرُّوا۟ وَتَتَّقُوا۟ وَتُصْلِحُوا۟ بَیْنَ ٱلنَّاسِ ۗ وَٱللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌۭ [٢:٢٢۴]
و خدا را آماج سوگندهای خویشتن نکنید، (زیرا کثرت سوگند منافی با تعظیم نام خداوند است. پس زیاد سوگند نخورید) تا این که نیکوکار و پرهیزگار شوید و (بتوانید) میان مردمان به اصلاح بپردازید و خدا شنوا و دانا است.
۵ـ وَإِنْ عَزَمُوا۟ ٱلطَّلَـٰقَ فَإِنَّ ٱللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌۭ [٢:٢٢٧]
و اگر تصمیم بر جدائی گرفتند (و در این مدّت بازنگشتند، پس از انقضای آن، یکی از دو راه در پیش است: برگشت به زندگی زناشوئی عادی، یا طلاق به اختیار یا به اجبار. و باید بدانند که گفتار و کردارشان از دید خدا پنهان نمیماند) چه خداوند شنوا و دانا است.
۶ـ وَقَـٰتِلُوا۟ فِى سَبِیلِ ٱللَّهِ وَٱعْلَمُوٓا۟ أَنَّ ٱللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌۭ [٢:٢۴۴]
و در راه خدا بجنگید و بدانید که خداوند شنوا و دانا است.
۷ـ لَآ إِکْرَاهَ فِى ٱلدِّینِ ۖ قَد تَّبَیَّنَ ٱلرُّشْدُ مِنَ ٱلْغَىِّ ۚ فَمَن یَکْفُرْ بِٱلطَّـٰغُوتِ وَیُؤْمِنۢ بِٱللَّهِ فَقَدِ ٱسْتَمْسَکَ بِٱلْعُرْوَهِ ٱلْوُثْقَىٰ لَا ٱنفِصَامَ لَهَا ۗ وَٱللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ [٢:٢۵۶]
اجبار و اکراهی در (قبول) دین نیست، چرا که هدایت و کمال از گمراهی و ضلال مشخّص شده است، بنابراین کسی که از طاغوت (شیطان و بتها و معبودهای پوشالی و هر موجودی که بر عقل بشورد و آن را از حق منصرف کند) نافرمانی کند و به خدا ایمان بیاورد، به محکمترین دستاویز درآویخته است (و او را از سقوط و هلاکت میرهاند و) اصلاً گسستن ندارد. و خداوند شنوا و دانا است (و سخنان پنهان و آشکار مردمان را میشنود و از کردار کوچک و بزرگ همگان آگاهی دارد).
۸ـ ذُرِّیَّهًۢ بَعْضُهَا مِنۢ بَعْضٍۢ ۗ وَٱللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ [٣:٣۴]
آنان فرزندانی بودند که (چه از نظر پاکی و تقوا و فضیلت، و چه از نظر دودمان) برخی از برخی دیگرند (زیرا خاندان ابراهیم که اسماعیل و اسحاق و فرزندان ایشانند از نسل ابراهیم هستند، و ابراهیم از نسل نوح، و نوح از آدم است، و خاندان عمران که موسی و هارون و عیسی و مادرش میباشند، از نژاد ابراهیم و نوح و آدم هستند)، و خداوند شنوا و دانا است (و از گفتار بندگان و افعال ایشان آگاه است).
۹ـ إِذْ قَالَتِ ٱمْرَأَتُ عِمْرَٰنَ رَبِّ إِنِّى نَذَرْتُ لَکَ مَا فِى بَطْنِى مُحَرَّرًۭا فَتَقَبَّلْ مِنِّىٓ ۖ إِنَّکَ أَنتَ ٱلسَّمِیعُ ٱلْعَلِیمُ [٣:٣۵]
(خداوند شنید) هنگامی که همسر عمران گفت: پروردگارا! من آنچه را در شکم دارم خالصانه نذر تو کردم (تا کارش تنها خدمت به بیتالمقدّس باشد.) پس (آن را) از من بپذیر که تو شنوا و دانائی (و گریه و زاری مرا میشنوی و اخلاص و هدف مرا میدانی).
۱۰ـ هُنَالِکَ دَعَا زَکَرِیَّا رَبَّهُۥ ۖ قَالَ رَبِّ هَبْ لِى مِن لَّدُنکَ ذُرِّیَّهًۭ طَیِّبَهً ۖ إِنَّکَ سَمِیعُ ٱلدُّعَآءِ [٣:٣٨]
بدان هنگام (که زکریّا آن همه مرحمت و محبّت خدا را در حق مریم دید، خاشعانه در عبادتگاه به پا خاست و رو به سوی آسمان کرد و) پروردگار خویش را به فریاد خواند، گفت: پروردگارا! (هر چند که خود پیرم و همسرم نازا) فرزند شایستهای از جانب (لطف و کرم) خویش به من عطاء فرما، بیگمان تو شنوندهی دعائی (و پذیرندهی تمنّائی).
۱۱ـ وَإِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِکَ تُبَوِّئُ ٱلْمُؤْمِنِینَ مَقَـٰعِدَ لِلْقِتَالِ ۗ وَٱللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ [٣:١٢١]
(ای پیغمبر! به یاد مؤمنان آور) زمانی را که سحرگاهان از میان خانوادهی خود بیرون رفتی و پایگاههای جنگ را برای مسلمانان آماده کردی (و جای تیراندازان و جای سواران و جای سائر مؤمنان را مشخّص نمودی) و خداوند شنوا و دانا است (و گفتگوهایتان را میشنید و اندیشههایتان را میدانست). [[«غَدَوْتَ»: سحرگاهان بیرون رفتی، از واژه (غُدْوَه) به معنی: آغاز روز. «تُبَوِّئُ»: جایگزین میکنی. ترتیب میدهی. «مَقَاعِدَ»: جایگاهها.]
۱۲ـ إِنَّ ٱللَّهَ یَأْمُرُکُمْ أَن تُؤَدُّوا۟ ٱلْأَمَـٰنَـٰتِ إِلَىٰٓ أَهْلِهَا وَإِذَا حَکَمْتُم بَیْنَ ٱلنَّاسِ أَن تَحْکُمُوا۟ بِٱلْعَدْلِ ۚ إِنَّ ٱللَّهَ نِعِمَّا یَعِظُکُم بِهِۦٓ ۗ إِنَّ ٱللَّهَ کَانَ سَمِیعًۢا بَصِیرًۭا [۴:۵٨]
بیگمان خداوند به شما (مؤمنان) دستور میدهد که امانتها را (اعم از آنچه خدا شما را در آن امین شمرده، و چه چیزهائی که مردم آنها را به دست شما سپرده و شما را در آنها امین دانستهاند) به صاحبان امانت برسانید، و هنگامی که در میان مردم به داوری نشستید این که دادگرانه داوری کنید. (این اندرز خدا است و آن را آویزهی گوش خود سازید و بدانید که) خداوند شما را به بهترین اندرز پند میدهد (و شما را به انجام نیکیها میخواند). بیگمان خداوند دائماً شنوای (سخنان و) بینا (ی کردارتان) بوده و میباشد (و میداند چه کسی در امانت خیانت روا میدارد یا نمیدارد، و چه کسی دادگری میکند یا نمیکند).
۱۳ـ مَّن کَانَ یُرِیدُ ثَوَابَ ٱلدُّنْیَا فَعِندَ ٱللَّهِ ثَوَابُ ٱلدُّنْیَا وَٱلْءَاخِرَهِ ۚ وَکَانَ ٱللَّهُ سَمِیعًۢا بَصِیرًۭا [۴:١٣۴]
کسی که در پی مزد دنیا باشد (و تنها در اندیشهی نعمتهای این جهان فانی بوده و آخرت را فراموش کند در اشتباه است. بلکه شخص عاقل باید دنیا و آخرت را با هم بطلبد) چرا که پاداش دنیا و آخرت در نزد خدا است (و باید خواهان سعادت هر دو جهان از خداوند منّان شد) و خداوند شنوای (اقوال بندگان و) بینای (اعمال ایشان) است.
۱۴ـ لَّا یُحِبُّ ٱللَّهُ ٱلْجَهْرَ بِٱلسُّوٓءِ مِنَ ٱلْقَوْلِ إِلَّا مَن ظُلِمَ ۚ وَکَانَ ٱللَّهُ سَمِیعًا عَلِیمًا [۴:١۴٨]
خداوند دوست ندارد (که افراد بشر پردهدری کنند و عیوب همدیگر را فاش سازند و) زبان به بدگوئی گشایند، مگر آن کسی که مورد ستم قرار گرفته باشد (که میتواند از شخص ستمگر شکایت کند و بدیهای او را بیان دارد و او را دعا و نفرین نماید) و خدا شنوای (دعای مظلوم و) آگاه (از کار ظالم) است.
۱۵ـ قُلْ أَتَعْبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ مَا لَا یَمْلِکُ لَکُمْ ضَرًّۭا وَلَا نَفْعًۭا ۚ وَٱللَّهُ هُوَ ٱلسَّمِیعُ ٱلْعَلِیمُ [۵:٧۶]
بگو: آیا جز خدا کسی و چیزی را میپرستید که مالک هیچ سود و زیانی برای شما نیست؟ و خدا شنوای (اقوال و) آگاه (از اعمال شما) است.
۱۶ـ وَلَهُۥ مَا سَکَنَ فِى ٱلَّیْلِ وَٱلنَّهَارِ ۚ وَهُوَ ٱلسَّمِیعُ ٱلْعَلِیمُ [۶:١٣]
و از آن او است آنچه در شب و روز قرار دارد (یعنی همان گونه که هرچه در هر مکانی است از آن خدا است، هرچه در هر زمانی هم که باشد متعلّق بدو است) و او شنوای (همهی اصوات و) آگاه (از همهی موجودات) است.
۱۷ـ وَتَمَّتْ کَلِمَتُ رَبِّکَ صِدْقًۭا وَعَدْلًۭا ۚ لَّا مُبَدِّلَ لِکَلِمَـٰتِهِۦ ۚ وَهُوَ ٱلسَّمِیعُ ٱلْعَلِیمُ [۶:١١۵]
فرمان پروردگار تو صادقانه و دادگرانه انجام میپذیرد. هیچ کسی نمیتواند فرمانهای او را دگرگونه کند (و جلو دستورات او را بگیرد). خدا شنوا (ی سخن آنان) و دانا (ی کردار ایشان) است.
۱۸ـ وَإِمَّا یَنزَغَنَّکَ مِنَ ٱلشَّیْطَـٰنِ نَزْغٌۭ فَٱسْتَعِذْ بِٱللَّهِ ۚ إِنَّهُۥ سَمِیعٌ عَلِیمٌ [٧:٢٠٠]
و اگر وسوسهای از شیطان به تو رسید (و خواست تو را از مسیر منحرف و از هدف باز دارد) به خدا پناه ببر (و خویشتن را بدو بسپار). او شنوای دانا است (و همهچیز را میشنود و همهچیز را میداند و هرچه زودتر به فریادت میرسد).
۱۹ـ فَلَمْ تَقْتُلُوهُمْ وَلَـٰکِنَّ ٱللَّهَ قَتَلَهُمْ ۚ وَمَا رَمَیْتَ إِذْ رَمَیْتَ وَلَـٰکِنَّ ٱللَّهَ رَمَىٰ ۚ وَلِیُبْلِىَ ٱلْمُؤْمِنِینَ مِنْهُ بَلَآءً حَسَنًا ۚ إِنَّ ٱللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌۭ [٨:١٧]
(ای مؤمنان!) شما کافران را (با قوّت و قدرت خود در نبرد بدر) نکشتید، بلکه خدا (با پیروز نمودنتان بر آنان و افگندن هراس به دلهایشان) ایشان را کشت. و (ای پیغمبر! بدان گاه که مشتی خاک به طرف آنان پرتاب کردی و خاک به چشمان ایشان فرو رفت، در اصل) این تو نبودی که (خاک را به سوی آنان) پرتاب کردی (چرا که مشتی خاک از حیث کمیّت و کیفیّت آن توانائی را ندارد) بلکه خداوند (آن خاک را تکثیر و به سوی ایشان) پرتاب کرد (و به چشمان آنان رساند) تا بدین وسیله مؤمنان را خوب بیازماید (و با اعطاء خوبیها آزمایششان نماید). بیگمان خداوند شنوای (دعا و استغاثهی مؤمنان بوده و از صدق و اخلاص ایشان) آگاه است
۲۰ـ إِذْ أَنتُم بِٱلْعُدْوَهِ ٱلدُّنْیَا وَهُم بِٱلْعُدْوَهِ ٱلْقُصْوَىٰ وَٱلرَّکْبُ أَسْفَلَ مِنکُمْ ۚ وَلَوْ تَوَاعَدتُّمْ لَٱخْتَلَفْتُمْ فِى ٱلْمِیعَـٰدِ ۙ وَلَـٰکِن لِّیَقْضِىَ ٱللَّهُ أَمْرًۭا کَانَ مَفْعُولًۭا لِّیَهْلِکَ مَنْ هَلَکَ عَنۢ بَیِّنَهٍۢ وَیَحْیَىٰ مَنْ حَىَّ عَنۢ بَیِّنَهٍۢ ۗ وَإِنَّ ٱللَّهَ لَسَمِیعٌ عَلِیمٌ [٨:۴٢]
(به یاد آورید) زمانی را که شما در طرف نزدیکتر (به مدینهی منوّره) بودید (و باران فقط در آنجا بارید و زمین را سفت گردانید) آنان (یعنی دشمنان) در طرف دورتر مستقرّ بودند (و آب در اختیار نداشتند و زمین آنجا سست بود و بارانی هم به خود ندید، و لذا قدمها بدان فرو میرفت) و کاروان (قریشیان به سرپرستی ابوسفیان که شما در تعقیب آن بودید) در مکان پائینتری از شما قرار داشت. اگر با همدیگر وعده (ی جنگ) میدادید (قریشیان به خاطر هراس از شما مؤمنان، و شما مؤمنان به سبب کمی خود و فراوانی دشمنان) به وعدهی خود وفا نمیکردید، ولیکن (بدون وعدهی قبلی و میل قلبی با یکدیگر رویاروی شدید) تا خداوند کاری را تحقّق بخشد که میبایست انجام گیرد، و بدین وسیله آنان که گمراه میشوند با اتمام حجّت بوده و آنان که راه حق را میپذیرند با آگاهی و دلیل آشکار باشد. بیگمان خدا بر هر چیزی توانا است (و او بود که گروه اندک مسلمانان را پیروز و گروه فراوان کافران را شکست داد).
۲۱ـ ذَٰلِکَ بِأَنَّ ٱللَّهَ لَمْ یَکُ مُغَیِّرًۭا نِّعْمَهً أَنْعَمَهَا عَلَىٰ قَوْمٍ حَتَّىٰ یُغَیِّرُوا۟ مَا بِأَنفُسِهِمْ ۙ وَأَنَّ ٱللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌۭ [٨:۵٣]
این بدان خاطر است که خداوند هیچ نعمتی را که به گروهی داده است تغییر نمیدهد مگر این که آنان حال خود را تغییر دهند (و دیگر شایستگی نعمت خدا را نداشته باشند و بلکه سزاوار نقمت گردند) و بیگمان خداوند شنوای (اقوال و) آگاه (از افعال مردمان) است.
۲۲ـ وَإِن جَنَحُوا۟ لِلسَّلْمِ فَٱجْنَحْ لَهَا وَتَوَکَّلْ عَلَى ٱللَّهِ ۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلسَّمِیعُ ٱلْعَلِیمُ [٨:۶١]
اگر آنان به صلح گرایش نشان دادند، تو نیز بدان بگرای (و در پذیرش پیشنهاد صلح تردید و دودلی مکن و شرائط منطقی و عاقلانه و عادلانه را بپذیر) و بر خدای توکّل نمای که او شنوای (گفتار و) آگاه (از رفتار همگان) است.
۲۳ـ وَمِنَ ٱلْأَعْرَابِ مَن یَتَّخِذُ مَا یُنفِقُ مَغْرَمًۭا وَیَتَرَبَّصُ بِکُمُ ٱلدَّوَآئِرَ ۚ عَلَیْهِمْ دَآئِرَهُ ٱلسَّوْءِ ۗ وَٱللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌۭ [٩:٩٨]
برخی از بادیهنشینان (منافق) عرب، چیزی را که (در راه خدا) صرف میکنند، زیان میدانند (چرا که به ثواب آن ایمان ندارند)، و چشم به راه (حوادث دردناک و) بلایا و مصائب (خوفناکی) هستند که شما را از هر سو احاطه دهند (و له و لوردتان کنند) – بلاها و مصیبتها گریبانگیر خودشان باد – (چون مردمان بدخواه و تنگچشم و منافقی هستند، تیرهروزیها و ناکامیها و بدبختیها تنها به سراغ آنان میرود). خداوند شنوا و دانا است (و لذا نیّات و اقوال و افعال ایشان را میداند و میشنود).
۲۴ـ خُذْ مِنْ أَمْوَٰلِهِمْ صَدَقَهًۭ تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَکِّیهِم بِهَا وَصَلِّ عَلَیْهِمْ ۖ إِنَّ صَلَوٰتَکَ سَکَنٌۭ لَّهُمْ ۗ وَٱللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ [٩:١٠٣]
(ای پیغمبر!) از اموال آنان (که به گناه خود اعتراف دارند و در صدد کاهش بدیها و افزایش نیکیهای خویش میباشند) زکات بگیر تا بدین وسیله ایشان را (از رذائل اخلاقی، و گناهان، و تنگچشمی) پاک داری، و (در دل آنان نیروی خیرات و حسنات را رشد دهی و درجات) ایشان را بالا بری، و برای آنان دعا و طلب آمرزش کن که قطعاً دعا و طلب آمرزش تو مایهی آرامش (دل و جان) ایشان میشود (و سبب اطمینان و اعتقاد بیشترشان میگردد) و خداوند شنوای (دعای مخلصان و) آگاه (از نیّات همگان) است.
۲۵ـ وَلَا یَحْزُنکَ قَوْلُهُمْ ۘ إِنَّ ٱلْعِزَّهَ لِلَّهِ جَمِیعًا ۚ هُوَ ٱلسَّمِیعُ ٱلْعَلِیمُ [١٠:۶۵]
سخنان آنان تو را غمگین نسازد (و مسخره و طعنه و تکذیب ایشان تو را ناراحت ننماید). عزّت (و قدرت) کلاًّ در دست خدا است (و خدا تو را با آن بر آنان پیروز مینماید) و او شنوای (سخنان و) آگاه (از اعمالِ ایشان) است.
۲۶ـ فَٱسْتَجَابَ لَهُۥ رَبُّهُۥ فَصَرَفَ عَنْهُ کَیْدَهُنَّ ۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلسَّمِیعُ ٱلْعَلِیمُ [١٢:٣۴]
پروردگارش دعای او را اجابت کرد و (شرّ) کید و مکرشان را از او بازداشت. تنها خدا است که شنوای (دعاهای پناهبرندگان به خود است و) آگاه (از احوال بندگان و مصالح ایشان) میباشد.
۲۷ـ ٱلْحَمْدُ لِلَّهِ ٱلَّذِى وَهَبَ لِى عَلَى ٱلْکِبَرِ إِسْمَـٰعِیلَ وَإِسْحَـٰقَ ۚ إِنَّ رَبِّى لَسَمِیعُ ٱلدُّعَآءِ [١۴:٣٩]
سپاس خدائی را که با وجود پیری و سنّ زیاد، اسماعیل و اسحاق را به من بخشید. بیگمان پروردگار من دعا (و نیایش همگان) را میشنود.
۲۸ـ سُبْحَـٰنَ ٱلَّذِىٓ أَسْرَىٰ بِعَبْدِهِۦ لَیْلًۭا مِّنَ ٱلْمَسْجِدِ ٱلْحَرَامِ إِلَى ٱلْمَسْجِدِ ٱلْأَقْصَا ٱلَّذِى بَـٰرَکْنَا حَوْلَهُۥ لِنُرِیَهُۥ مِنْ ءَایَـٰتِنَآ ۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلسَّمِیعُ ٱلْبَصِیرُ [١٧:١]
تسبیح و تقدیس خدائی را سزا است که بندهی خود (محمّد پسر عبدالله) را در شبی از مسجدالحرام (مکّه) به مسجدالاقصی (بیتالمقدّس) برد، آنجا که دَور و بر آن را پربرکت (از اقوات مادی و معنوی) ساختهایم. تا (در این کوچ یک شبهی زمینی و آسمانی) برخی از نشانههای (عظمت و قدرت خداوندی) خود را بدو بنمایانیم (و با نشان دادن فراخی گسترهی جهان و بخشی از شگفتیهای آن، او را از بند دردها و رنجهای زمینیان برهانیم و با دل و جرأت بیشتر به میدان مبارزهی حق و باطل روانه گردانیم). بیگمان خداوند بس شنوا و بینا است. (نه سخنی از او پنهان و نه کاری از او نهان میماند).
]
۲۹ـ قَالَ رَبِّى یَعْلَمُ ٱلْقَوْلَ فِى ٱلسَّمَآءِ وَٱلْأَرْضِ ۖ وَهُوَ ٱلسَّمِیعُ ٱلْعَلِیمُ [٢١:۴]
(خدا پیغمبر را از سخنان پنهانی و توطئههای نهانی ایشان بیاگاهانید، و او بدیشان) گفت: پروردگارم میداند سخنی را که در آسمان و سخنی را که در زمین گفته شود؛ چرا که او شنوای (هر گفتاری و) آگاه (از هر کرداری) است.
۳۰ـ ذَٰلِکَ بِأَنَّ ٱللَّهَ یُولِجُ ٱلَّیْلَ فِى ٱلنَّهَارِ وَیُولِجُ ٱلنَّهَارَ فِى ٱلَّیْلِ وَأَنَّ ٱللَّهَ سَمِیعٌۢ بَصِیرٌۭ [٢٢:۶١]
(مسأله) به همین منوال است (و این وعده از سوی خدای قادر توانا است. بلی) خدا که شب را در روز، و روز را در شب داخل میگرداند (و از یکی میکاهد و بر یکی میافزاید و طبق نظام معیّنی چرخهی زمان را به گردش میاندازد) و او شنوای (گفتار ستمدیدگان و) بینای (کردار ستمگران) است (و داد مظلومان را از ظالمان میگیرد).
۳۱ـ ٱللَّهُ یَصْطَفِى مِنَ ٱلْمَلَـٰٓئِکَهِ رُسُلًۭا وَمِنَ ٱلنَّاسِ ۚ إِنَّ ٱللَّهَ سَمِیعٌۢ بَصِیرٌۭ [٢٢:٧۵]
خداوند از میان فرشتگان پیامآورانی (همچون جبرئیل) را برمیگزیند (و به سوی انبیاء گسیل میدارد) و هم از میان انسانها پیغمبرانی (همچون موسی و عیسی و محمّد) را (برمیگزیند و به سوی مردم میفرستد، و از کار همهی آنان باخبر است) چرا که خداوند شنوا و بینا است.
۳۲ـ یَـٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوا۟ لَا تَتَّبِعُوا۟ خُطُوَٰتِ ٱلشَّیْطَـٰنِ ۚ وَمَن یَتَّبِعْ خُطُوَٰتِ ٱلشَّیْطَـٰنِ فَإِنَّهُۥ یَأْمُرُ بِٱلْفَحْشَآءِ وَٱلْمُنکَرِ ۚ وَلَوْلَا فَضْلُ ٱللَّهِ عَلَیْکُمْ وَرَحْمَتُهُۥ مَا زَکَىٰ مِنکُم مِّنْ أَحَدٍ أَبَدًۭا وَلَـٰکِنَّ ٱللَّهَ یُزَکِّى مَن یَشَآءُ ۗ وَٱللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌۭ [٢۴:٢١]
ای مؤمنان! گام به گام شیطان، راه نروید و به دنبال او راه نیفتید، چون هرکس گام به گام شیطان راه برود و دنبال او راه بیفتد (مرتکب پلشتیها و زشتیها میگردد). چرا که شیطان تنها به زشتیها و پلشتیها (فرا میخواند و) فرمان میراند. اگر تفضّل و مرحمت الهی شامل شما نمیشد هرگز فردی از شما (از کثافت گناه، با آب توبه) پاک نمیگردید، ولی خداوند هر که را بخواهد (از کثافات سیّئات، با توفیق در حسنات، و با پذیرش توبه از او) پاک میگرداند، و خدا شنوای (هر سخنی، و) آگاه (از هر عملی) است.
۳۳ـ وَٱلْقَوَٰعِدُ مِنَ ٱلنِّسَآءِ ٱلَّـٰتِى لَا یَرْجُونَ نِکَاحًۭا فَلَیْسَ عَلَیْهِنَّ جُنَاحٌ أَن یَضَعْنَ ثِیَابَهُنَّ غَیْرَ مُتَبَرِّجَـٰتٍۭ بِزِینَهٍۢ ۖ وَأَن یَسْتَعْفِفْنَ خَیْرٌۭ لَّهُنَّ ۗ وَٱللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌۭ [٢۴:۶٠]
زنان از کار افتادهای که (به سنّ و سال نازائی رسیدهاند و بر اثر سالخوردگی جاذبهی جنسی را کاملاً از دست دادهاند و) میل به ازدواج (با مردان، و مردان نیز رغبت به ازدواج با آنان را) ندارند، اگر لباسهای (حفظ حجاب مذکور در سورهی نور آیهی ۳۱، و سورهی احزاب آیهی ۵۹) خود را از تن به در آورند (و با جامههای معمولی با دیگران معاشرت کنند) گناهی بر آنان نیست (چرا که به علّت فرتوت بودن و کهنسال شدن، همچون دختران نابالغ گشتهاند) در صورتی که (هدف آنان خودآرائی و نمایش وسائل آرایش در برابر مردم نبوده و به بهانهی برداشتن لباس حجاب) زینت را نشان ندهند. (با همهی این احوال، چون پیران سرمشق جوانان هستند) اگر عفّت را رعایت کنند (و خویشتن را بپوشانند) برای ایشان بهتر است، و خداوند شنوا و دانا است (و لذا آنچه را میگویند میشنود، و آنچه را در دل دارند و در سر میپرورانند میداند).
۳۴ـ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلسَّمِیعُ ٱلْعَلِیمُ [٢۶:٢٢٠]
چرا که او بس شنوا و آگاه است.
۳۵ـ مَن کَانَ یَرْجُوا۟ لِقَآءَ ٱللَّهِ فَإِنَّ أَجَلَ ٱللَّهِ لَءَاتٍۢ ۚ وَهُوَ ٱلسَّمِیعُ ٱلْعَلِیمُ [٢٩:۵]
کسی که ملاقات خدا را چشم میدارد (و به زندگی دوباره و رستاخیز و قیامت و حساب و کتاب و پاداش و پادافره معتقد است، باید در پرستش و فرمانبرداری از خدا سستی و سهلانگاری نکند، و باید بداند) زمانی را که خدا تعیین کرده است (دیر یا زود) فرا میرسد، و او شنوا و آگاه است (و گفتار و رفتار همگان را میشنود و میبیند و سزا و جزا میدهد).
۳۶ـ وَکَأَیِّن مِّن دَآبَّهٍۢ لَّا تَحْمِلُ رِزْقَهَا ٱللَّهُ یَرْزُقُهَا وَإِیَّاکُمْ ۚ وَهُوَ ٱلسَّمِیعُ ٱلْعَلِیمُ [٢٩:۶٠]
چه بسیارند جنبندگانی که (در زمین با شما زندگی میکنند و بر اثر ضعف، حتّی) نمیتوانند روزی خود را بردارند (و جابهجا کنند، تا آن را بخورند یا بیندوزند). خدا روزیرسان آنها و شما است. (پس غم روزی را نخورید و ننگ خواری و اسارت را نپذیرید) و خدا بس شنوا و آگاه است. (لذا دعای شما و صدای سایر آفریدگان خود را میشنود، و از حال و روز همگان باخبر است، و سهم و روزی کسی و چیزی را فراموش نمینماید).
۳۷ـ مَّا خَلْقُکُمْ وَلَا بَعْثُکُمْ إِلَّا کَنَفْسٍۢ وَٰحِدَهٍ ۗ إِنَّ ٱللَّهَ سَمِیعٌۢ بَصِیرٌ [٣١:٢٨]
آفرینش شما (در آغاز) و زنده گرداندن شما (در انجام) جز همسان (آفرینش و زنده گرداندن) فردی نیست. خداوند شنوا و بینا است (و اقوال و اعمال بندگان از او نهان نمیباشد).
۳۸ـ قُلْ إِن ضَلَلْتُ فَإِنَّمَآ أَضِلُّ عَلَىٰ نَفْسِى ۖ وَإِنِ ٱهْتَدَیْتُ فَبِمَا یُوحِىٓ إِلَىَّ رَبِّىٓ ۚ إِنَّهُۥ سَمِیعٌۭ قَرِیبٌۭ [٣۴:۵٠]
(به مشرکان بتپرست) بگو: اگر من (با ترک بتها و دوری از آئین شما) گمراه شده باشم، به زیان خود گمراه شدهام (و کیفر آن را میبینم) و اگر راهیاب بوده باشم، در پرتو چیزهائی است که پروردگارم به من وحی میفرماید. او شنوا و نزدیک است (و اقوال و افعال ما بر او پنهان نمیماند).
۳۹ـ وَٱللَّهُ یَقْضِى بِٱلْحَقِّ ۖ وَٱلَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِهِۦ لَا یَقْضُونَ بِشَىْءٍ ۗ إِنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلسَّمِیعُ ٱلْبَصِیرُ [۴٠:٢٠]
خداوند به حق و عدل داوری میکند، و کسانی را که به جای او به فریاد میخوانند (به سبب عجز و ناتوانی) کمترین داوری از دست ایشان ساخته نیست (و اصلاً کارهای نیستند تا داوری به پیش ایشان برده شود). تنها خدا شنوا و بینا است
۴۰ـ إِنَّ ٱلَّذِینَ یُجَـٰدِلُونَ فِىٓ ءَایَـٰتِ ٱللَّهِ بِغَیْرِ سُلْطَـٰنٍ أَتَىٰهُمْ ۙ إِن فِى صُدُورِهِمْ إِلَّا کِبْرٌۭ مَّا هُم بِبَـٰلِغِیهِ ۚ فَٱسْتَعِذْ بِٱللَّهِ ۖ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلسَّمِیعُ ٱلْبَصِیرُ [۴٠:۵۶]
کسانی که بدون دلیلی که (از سوی خدا) در دست داشته باشند، دربارهی آیات الهی به ستیزهگری و کشمکش میپردازند، در سینههایشان جز برتری جوئی نیست و هرگز هم به برتری نمیرسند. پس (از شرّ این گونه افراد خودخواه و برتری طلب) خود را در پناه خدا دار که او (سخنان بیاساس ایشان را) میشنود و (توطئههای ناجوانمردانهی آنان را) میبیند.
۴۱ـ وَإِمَّا یَنزَغَنَّکَ مِنَ ٱلشَّیْطَـٰنِ نَزْغٌۭ فَٱسْتَعِذْ بِٱللَّهِ ۖ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلسَّمِیعُ ٱلْعَلِیمُ [۴١:٣۶]
هرگاه وسوسهای از شیطان (در این مسیر) متوجّه تو گردید (به هوش باش و در مقابل آن مقاومت کن و) خود را به خداوند بسپار (و به سایهی لطف او پناه بر) که او بس شنوا و آگاه است (و تو را میپاید و محافظت مینماید).
۴۲ـ فَاطِرُ ٱلسَّمَـٰوَٰتِ وَٱلْأَرْضِ ۚ جَعَلَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَٰجًۭا وَمِنَ ٱلْأَنْعَـٰمِ أَزْوَٰجًۭا ۖ یَذْرَؤُکُمْ فِیهِ ۚ لَیْسَ کَمِثْلِهِۦ شَىْءٌۭ ۖ وَهُوَ ٱلسَّمِیعُ ٱلْبَصِیرُ [۴٢:١١]
او آفرینندهی آسمانها و زمین است. او شما را به صورت مرد و زن، و چهارپایان را به شکل نر و ماده درآورده است و بدین وسیله بر آفرینش شما (انسانها و تولید و تکثیر نسل حیوانها) میافزاید. هیچ چیزی همانند خدا نیست (و نه او در ذات و صفات به چیزی از چیزهای آسمان و زمین میماند، و نه چیزی از چیزهای آسمان و زمین در ذات و صفات بدو میماند) و او شنوا و بینا است (و پیوسته بر کارگاه جهان نظارت مینماید، و از جمله زاد و ولد انسانها و حیوانها را میپاید).
۴۳ـ رَحْمَهًۭ مِّن رَّبِّکَ ۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلسَّمِیعُ ٱلْعَلِیمُ [۴۴:۶]
(این کار) به خاطر رحمتی از سوی پروردگارت (در حق انسانها) است. خدا شنوا و آگاه است.
۴۴ـ یَـٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُوا۟ لَا تُقَدِّمُوا۟ بَیْنَ یَدَىِ ٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ ۖ وَٱتَّقُوا۟ ٱللَّهَ ۚ إِنَّ ٱللَّهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌۭ [۴٩:١]
ای کسانی که ایمان آوردهاید! بر خدا و پیغمبرش پیشی مگیرید و پیشدستی مکنید، و از خدا بترسید و پروا داشته باشید، چرا که خدا شنوای (گفتارتان، و) آگاه (از کردارتان) میباشد.
۴۵ـ قَدْ سَمِعَ ٱللَّهُ قَوْلَ ٱلَّتِى تُجَـٰدِلُکَ فِى زَوْجِهَا وَتَشْتَکِىٓ إِلَى ٱللَّهِ وَٱللَّهُ یَسْمَعُ تَحَاوُرَکُمَآ ۚ إِنَّ ٱللَّهَ سَمِیعٌۢ بَصِیرٌ [۵٨:١]
خداوند گفتار آن زنی را میپذیرد که دربارهی شوهرش با تو بحث و مجادله میکند و به خدا شکایت میبرد. خدا قطعاً گفتگوی شما دو نفر را میشنود، چرا که خدا شنوا و بینا است.