علت اساسی اختلاف های مذموم بین جماعت های اسلامی چیست؟ و چگونه می توان از این مهلکه رهایی یافت؟
ماهیت خلقت انسان از صلصال و حمإ مسنون است. آن گونه که خداوند در قرآن می فرماید:
وَلَقَدْ خَلَقْنَا ٱلْإِنسَـٰنَ مِن صَلْصَـٰلٍۢ مِّنْ حَمَإٍۢ مَّسْنُونٍۢ (الحجر: ۲۶) « و ما انسان را از گِل خشکیده‌ی فراهم آمده از گِل تیره شده‌ی گندیده‌ایی بیافریدیم».
وسپس آن را با نفخه ی الهی جان داده است که خداوند در آیه ی ۲۹ (سوره حجر) می فرماید:
“فَإِذَا سَوَّیْتُهُ وَنَفَخْتُ فِیهِ مِن رُّوحِی فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِینَ” ﴿الحجر: ۲۹﴾. «پس آن گاه که او را آراسته و پیراسته کردم و از روح متعلّق به خود در او دمیدم، در برابرش به سجده افتید».
در آیات (سوره حجر) خداوند به جنبه های مختلف وجود انسان اشاره می کند، که نشان می دهد در خلقت انسان عواملی متضاد درگیر هستند. جسم او از گل گندیده آفریده شده، اما همین گل گندیده امانت دار روح خداوند است. موجودی که جسم و روانش از بعد های متضادی تشکیل شده است، قطعا قابلیت های دوگانه ایی نیزدارد.
انسان می تواند به ندای فطرتش ڀاسخ گوید و راه کمال را در ڀیش گیرد. آن گونه که خداوند او را خلقت کرده است. (لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنسَانَ فِی أَحْسَنِ تَقْوِیمٍ”) ﴿التین: ۴﴾. و در این راه از روح خداوندیش وام گیرد. و یا برعکس روح خود را در منجلاب ڀستی اندازد. (ثُمَّ رَدَدْنَاهُ أَسْفَلَ سَافِلِینَ )﴿التین: ۵﴾.
خداوند به ویژگی های مخلوقی که خلق کرده، آگاه است. انسان را با همه ی ضعف ها و توانمندی هایش می شناسد. قدرت تفکر و اراده ایی که خداوند به انسان عطا فرموده است، جامعه ی انسانی را از بقیه ی موجودات عالم متمایز می کند. خداوند با آگاهی از این موضوع، نه تنها اختلاف، تضاد و دوگانگی را در جامعه ی بشری نفی نمی کند، بلکه آن را از نشانه های قدرت الهی می داند. این آزمون بزرگی برای نوع انسان است. اما خداوند انسان را در این مسیر به حال خود رها نکرده و از همان آغاز چون کودکی، او را در مدرسه ی علم و عمل تعلیم داده است. خداوند می فرماید تنها کسانی که حق را کتمان نمی کنند و از دایره ی ایمان خارج نمی شوند، پیروز این میدان هستند.
(کَانَ النَّاسُ أُمَّهً وَاحِدَهً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیِّینَ مُبَشِّرِینَ وَمُنذِرِینَ وَأَنزَلَ مَعَهُمُ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ لِیَحْکُمَ بَیْنَ النَّاسِ فِیمَا اخْتَلَفُوا فِیهِ وَمَا اخْتَلَفَ فِیهِ إِلَّا الَّذِینَ أُوتُوهُ مِن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَیِّنَاتُ بَغْیًا بَیْنَهُمْ فَهَدَى اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِیهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ وَاللَّهُ یَهْدِی مَن یَشَاءُ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُّسْتَقِیمٍ). ﴿البقره: ٢١٣﴾
« مردمان یک دسته بودند. پس خداوند پیغمبران را برانگیخت تا بشارت دهند و بترسانند. و کتاب (آسمانی) که مشتمل بر حق بود و به سوی حقیقت دعوت می‌کرد، بر آنان نازل کرد تا در میان مردمان راجع بدانچه اختلاف می‌ورزیدند، داوری کند. و درکتاب تنها کسانی اختلاف ورزیدند که در دسترسشان قرار داده شده بود، و به دنبال دریافت دلائل روشن، از روی ستمگری و کینه‌توزی اختلاف نمودند. پس خداوند کسانی را که ایمان آورده بودند، با اجازه‌ی خویش به آن چه که حق بود و در آن اختلاف ورزیده بودند، رهنمون شد، و خداوند هر کسی را که بخواهد به راه راست رهنمود می‌نماید».
این که همه انسان ها آزمونی مشترک دارند، کمک بسیار بزرگی در بهتر و سالم تر، طی کردن مسیر برای انسان است. همزیستی مسالمت آمیز نوع بشر می تواند سلامت دنیا و آخرت انسان را تضمین کند. زندگی اجتماعی می تواند یک فرصت سازنده باشد. اما همین انسان می تواند این فرصت سازنده را به مهلکه ایی تبدیل کند که جان خود و هم نوعانش را به خطر اندازد.
(وَمَا کَانَ النَّاسُ إِلَّا أُمَّهً وَاحِدَهً فَاخْتَلَفُوا وَلَوْلَا کَلِمَهٌ سَبَقَتْ مِن رَّبِّکَ لَقُضِیَ بَیْنَهُمْ فِیمَا فِیهِ یَخْتَلِفُونَ). ﴿یونس: ١٩﴾
«مردمان ملّت واحدی بیش نبودند. مردمان دو گروه شدند و با هم اختلاف پیدا کردند. اگر سخن پروردگارت از پیش بر این نرفته بود، درباره‌ی چیزی که در آن اختلاف دارند، داوری می‌شد ».
سنت اختلاف نیز چون دیگر سنت های الهی بر این جهان حاکم است. استفاده ی بهینه از این سنت های الهی، انسان را در مسیر رشد و کمال قرار می دهد. خواست خداوند از انسان مغتنم شمردن این فرصت هاست.
(وَلَوْ شَاءَ رَبُّکَ لَجَعَلَ النَّاسَ أُمَّهً وَاحِدَهً وَلَا یَزَالُونَ مُخْتَلِفِینَ). ﴿هود: ١١٨﴾
«و اگر پروردگارت می‌خواست، همه مردم را یک امّت (بدون هیچ گونه اختلاف) قرار می‌داد؛ ولی آن ها همواره مختلفند…»
حال این سوال مطرح است : چرا انسانی که باید دست یاری به سمت هم نوعان خود دراز کند تا به اهداف متعالی خودشان نزدیک شوند و این جهان موقت را به سرڀناهی امن تبدیل کنند، اهداف متعالی خود را فراموش کرده اند و این چنین دچار نزاع و کشمکش هستند؟
*ریشه اصلی اختلاف های ویرانگر بین جماعت های اسلامی از کجا آب می خورد؟
همان گونه که بیماری جسمی و روانی تحت تأثیرعوامل مختلف درونی و بیرونی است و عامل هایی ریشه ایی و از ڀایه می تواند آن را به وجود آورد، بیماری کشنده ی اختلاف مذموم بین جماعت های اسلامی نیز، ازعوامل متعددی تشکیل می گردد.
قبل از این که وارد بحث اختلاف های ریشه ایی بین امت اسلامی گردیم، لازم است بدانیم خالق حکیم در نظام خلقت مسأله ی اختلاف و تنوع را در کل مخلوقات جاری و ساری ساخته است. تنوع، تضاد و تشابه، در زمین و آسمان ها و هر آن چه بین آن دو است، به وضوح آشکار است. و انسان نیز از این قاعده مستثنی نیست.. در شکل ، رنگ و اندازه، استعداد و توان و ظرفیت متفاوتند. و این یک مسأله طبیعی است که همه آن را پذیرفته اند.
در نتیجه آن چه نیاز به مو شکافی و درمان دارد، اختلاف مذمومی است که مثل خوره به جان شریف انسانیت افتاده است و با دست خود تیشه به ریشه ی حقیقت وجودی انسانیت می زنند. جای تعجب این جاست، مؤمنانی که در قالب گروه ها و جماعت های اسلامی فعالیت می کنند و مدعی اند که به شورا معتقد هستند و مهم تر از همه قرآن کریم و سنت صحیح رسول الله صل الله علیه و سلم را نصب العین خود قرار داده اند، نیز به این بیماری مهلک دچار گشته اند!
همان گونه که بین کفار و مسلمانان جبهه ی حق و باطل تشکیل شده است، متأسفانه بین ما مسلمانان نیز شاهد چنین جبهه هایی هستیم. افکار و آراء خود را حق مطلق و آراء گروه های مقابل را به یقین باطل می دانیم. به صورت حق به جانب و مقدس مآبانه با قلم، زبان و امکانات رسانه ای دیگر در پی تخریب شخصیت های کلیدی و بارز طرف مقابل برآمده ایم و این اقدامات نابهنجار را به زعم خود، یک عبادت و دفاع از مقدسات دین اسلام می پنداریم. غافل از این که اتحاد بین گروه های خدا محور، اصلی انکار ناپذیر است که الله آن به ما امر فرموده:
“وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلَا تَفَرَّقُوا وَاذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنتُمْ أَعْدَاءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَکُنتُمْ عَلَىٰ شَفَا حُفْرَهٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَکُم مِّنْهَا کَذَٰلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَهْتَدُونَ” ﴿آل‌عمران: ١٠٣﴾
«و همگی به ریسمان خدا [= قرآن و اسلام، و هرگونه وسیله وحدت‌]، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگِ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دلهای شما، الفت ایجاد کرد، و به برکتِ نعمتِ او، برادر شدید! و شما بر لبِ حفره‌ای از آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد؛ این چنین، خداوند آیات خود را برای شما آشکار می‌سازد؛ شاید پذیرای هدایت شوید.»
و هم چنین دستورات مکرری در رفع نزاع ها و کشمکش ها برای ما صادر نموده است. بر گردیم به سؤال اصلی، عامل اساسی و ریشه ای در این میدان چه چیزهایی می تواند باشد؟
عوامل چنان که اشاره شده مختلف هستند که به طور کلی به دو دسته درونی و بیرونی تقسیم می گردند:
۱- عوامل درونی:
با مطالعه و تدبر در آیات با موضوع انسان، به این نتیجه می رسیم که خداوند بهتر از هر کسی نسبت به ما شناخت دارد. او خالق کل کائنات از جمله ما انسان هاست. و به تمام زوایای شخصیتی ما آگاه است. جالب این است که اکثر آیات به طور عام اشاره به جنبه های منفی شخصیت انسان دارد. انسان موجودی مختار در انتخاب بین خیر و شر است، پس چنین موجودی به طور عمومی مستعد هر گونه صفات و ویژگی منفی است مگر آن که جنبه ی معنوی و روحی او رشد کند و تربیت همه جانبه صورت گیرد تا به کمال انسانیت دست یابد.
۲. عوامل بیرونی:
تمام عوامل مکانی و زمانی و موقعیتی می توانند به عنوان عوامل خارجی بر فرد یا گروه، تأثیر مثبت یا منفی بگذارند. در نظر بگیریم دانه ی گیاهی که استعداد هر گونه رشدی را دارد، می تواند رشد صعودی و یا رسیدن به کمال توانمندی اش را داشته باشد و یا برعکس. این دانه تحت شرایط بیرونی جهت دهی می شود. انسان نیز دقیقاً همین شرایط را دارد. عوامل بیرونی و درونی ارتباط تنگاتنگ با هم دارند. حال سؤالی که ممکن است مطرح شود این است:
دو و یا چند گروه مؤمن، که افراد آن ها از چشمه ایمان نوشیده اند، چرا دچار چنین بیماری کشنده ای می گردند؟
فردی را در نظر بگیریم که از نظر جسمی سالم، قوی و شاداب است، چنین فردی ممکن است با ورود یک عامل بیماری¬زای مخرب به یکی از سیستم های حیاتی بدنش، دچار ضعف سیستم ایمنی گردد و تحت تأثیر شرایط بیرونی از لحاظ روانی نیز به افسردگی مبتلا گردد. در نتیجه روز به روز از سلامت جسم و روان او کاسته می شود و به فردی ضعیف، مضطرب و افسرده تبدیل می گردد. اگر درمان دقیق و به موقع اجرا نگردد، مرده ی متحرکی بیش نخواهد بود!!
پس عامل اساسی می تواند درونی باشد که با ورود کوچک ترین عامل بیماری زا، بدن تسلیم گردد و یا این که عامل اصلی ماهیت بیرونی داشته باشد ولی آن قدر قوی باشد که پس از ورود، بدن به تنهایی نتواند مقاومت کند و نیاز به نیروی کمکی از بیرون باشد. اگر دقایقی بر جریان زندگی پدر و مادر همه ی انسان ها و هم چنین بزرگ ترین دشمن آن ها و اولین برادران خود مروری داشته باشیم، فاکتورهای اساسی که می تواند عامل تخریب بدنه ی امت اسلام گردد، شناسایی می شوند.
چه چیزی عامل اصلی خروج آدم و همسرش علیهما السلام از جنت شد؟
عامل اصلی عدم فرمان برداری شیطان مبنی بر سجده آدم چه بود؟
عامل قتل یکی از پسران آدم چه بود؟
جواب اساسی این سوالات به ترتیب فراموشی و نسیان که باعث عصیان شد. و کبر و حسد است که عواملی آن را به وجود آورد. این فاکتورهای خطرناک در کمین هر انسانی، حتی افراد رشد کرده نیز می باشد. و به عنوان خطرناک ترین عوامل درونی مطرح هستند، که لازم است نهایت توجه برای پیشگیری از آن ها را داشته باشیم. با توجه به اختیار و قدرت شیطان در زیبا جلوه دادن گناه برای انسان، از هیچ تلاشی برای جدا کردن قلوب نزدیکان و ایجاد اختلاف های ویران گر دریغ نمی کند، خود شیطان به عنوان خناس و سربازان حلقه بگوشش (از دو گروه جن و انس) قدرت وسوسه گری موزیانه ایی دارند که از مهم ترین عامل های خطرناک بیرونی محسوب می گردند. با این حال عوامل درونی و بیرونی مذکور، وقتی دست به دست هم دهند، قدرت عظیمی پیدا خواهند کرد که قادر به شکستن ستون فقرات امت اسلام خواهند بود!
متاسفانه در طول تاریخ شاهد نابهنجاری های درونی در بدنه ی امت عزیز اسلام بوده و هستیم.! قلب ها دردناک و چشم ها اشک بار از ریختن خون فرزندان بی گناه جامعه ی اسلامی گشته است. کارد به جان رسیده و همه مؤمنان مخلص از وضعیت اسف بار، نگران و دردمند، به دنبال راه خروجی برای نجات قربانیان هستند. هر کس هر راهی به ذهنش خطور کند، برای خروج از وضعیت اضطراری استفاده خواهد کرد. ولی درمان درد را باید از ڀایه شروع کرد و اقدامات پیشگیرانه درونی و برونی هم باید هماهنگ اجرا شود تا به نتیجه مطلوب رسید. جدول اقدامات پیشگیرانه و درمان درد را به عنوان الگوی پیشنهادی تنظیم نموده ام که یک سری اقدامات ثابتی است که برای هر ملتی کاربرد دارد و یک سری دیگر بسته به شرایط موجود درونی و برونی قابل تغییر است.

فاطمه شاکری

  • مطالب مرتبط
  • دیدگاه‌ها
0 0 امتیازها
محبوبیت مقاله
مشترک شوید
مرا مطلع کن از
0 دیدگاه‌
جدیدترین
قدیمترین بیشترین امتیاز
Inline Feedbacks
تمام دیدگاهها را ببینید.
0
منتظر دیدگاه شما هستیم!x