۱.در قرآن یکبار خطاب (یَـٰٓأَیُّهَا ٱلرَّسُولُ) آمده است و بقیه موارد یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ. دروس مهم آیه /۶٧ سوره المائده چیست؟
(یَـٰٓأَیُّهَا ٱلرَّسُولُ بَلِّغْ مَآ أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ ۖ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُۥ ۚ وَٱللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ ٱلنَّاسِ ۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَا یَهْدِى ٱلْقَوْمَ ٱلْکَـٰفِرِینَ) [۵:۶٧]
ای فرستاده (ی خدا، محمّد مصطفی!) هرآنچه از سوی پروردگارت بر تو نازل شده است (به تمام و کمال و بدون هیچ گونه خوف و هراسی، به مردم) برسان (و آنان را بدان دعوت کن)، و اگر چنین نکنی، رسالت خدا را (به مردم) نرساندهای (و ایشان را بدان فرا نخواندهای. چرا که تبلیغ جمیع اوامر و احکام بر عهده تو است، و کتمان جزء از جانب تو، کتمان کلّ بشمار است). و خداوند تو را از (خطرات احتمالی کافران و اذیّت و آزار) مردمان محفوظ میدارد (زیرا سنّت خدا بر این جاری است که باطل بر حق پیروز نمیشود. و) خداوند گروه کافران (و مشرکانی را که درصدد اذیّت و آزار تو برمیآیند و میخواهند برابر خواست آنان دین خدا را تبلیغ کنی، موفّق نمیگرداند و به راه راست ایشان) را هدایت نمینماید.
دروس مهم آیه/ ۶۷ سوره المائده :
۱.اینکه پیامبر هرچیزی را که از طرف خداوند به او رسیده است را بدون ترس و کم و کاستی به مردم برساند وحقیقتی را کتمان نکند؛ که این امر وظیفه همه دعوتگران هم هست که دین خدا را بدون ترس و تمام و کمال به مردم برسانیم.
۲.وعده خداوند پیروزی حق بر باطل در همه دوران هاست.
۳.همواره در عرصه دعوت، خودمان را در حفاظت کامل الله احساس کنیم و از تهدید و تحقیر و آزار و اذیت های موجود نترسیم و در راهمان ثابت قدم باشیم.
۴.درعرصه دعوتگریمان منهج و مرجع اصلی مان اوامر و احکام الله سبحانه و تعالی باشد و دین الله را بدون کم و کاستی و افراط و زیاده گویی بدون پرده به مردم برسانیم.
۵.اینکه خداوند مشرکان و کافرانی را که در برابر حق مقاومت می کنند و به پیامبران و دعوتگران آزار و اذیت می رسانند را موفق و هدایت نخواهد کرد.
۶. تبلیغ دین الله -سبحانه و تعالی- وظیفه همه ما مسلمانان است. به امید توفیق عمل.
۷.این آیه متضمن تشریف وتعظیم است؛ خداوند متعال پیامبرش را به بهترین اوصاف یعنی؛ صفت رسالت فرا خوانده است. همانطور که خداوند پیامبر(ص) را مؤظف کرد که رسالتش را تمام وکمال انجام دهد. پس ما نیز وظیفه داریم که راه پیامبرمان را ادامه دهیم واین رسالت الهی را به دیگران برسانیم.
٢- آیا بین پیامبران نیز برترى وجود دارد؟ دلیل؟
آیه / ۲۵۳ بقره
( مِّنْهُم مَّن کَلَّمَ اللَّهُ ۖ وَرَفَعَ بَعْضَهُمْ دَرَجَاتٍ ۚ وَآتَیْنَا عِیسَى ابْنَ مَرْیَمَ الْبَیِّنَاتِ وَأَیَّدْنَاهُ بِرُوحِ الْقُدُسِ ۗ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلَ الَّذِینَ مِن بَعْدِهِم مِّن بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَیِّنَاتُ وَلَٰکِنِ اخْتَلَفُوا فَمِنْهُم مَّنْ آمَنَ وَمِنْهُم مَّن کَفَرَ ۚ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا اقْتَتَلُوا وَلَٰکِنَّ اللَّهَ یَفْعَلُ مَا یُرِیدُ)]۲:٢۵٣]
خداوند با برخی از آنان سخن گفت، و بعضی را درجاتی برتر داد، و به عیسی پسر مریم معجزاتی دادیم و او را با روحالقدس(یعنی جبرئیل) تقویت و تأیید نمودیم. اگر خداوند میخواست کسانی که بعد از این پیغمبران میآمدند، به دنبال نشانههای روشنی که به (دست) آنان میرسید (و هدایت راستین و دین حقی را که دریافت مینمودند به مقتضای چنین هدایت و دینی، همهی ایشان ایمان میآوردند و اختلافی نمیورزیدند و) با یکدیگر نمیجنگیدند. ولیکن (بنا به خواست خدا) اختلاف ورزیدند و بعضی ایمان آوردند و برخی کافر شدند. و اگر خدا میخواست با هم نمیجنگیدند و به ستیز برنمیخاستند، ولی خداوند آنچه را میخواهد(از روی حکمتی که خود میداند) انجام میدهد.
آیه/ ۵۵ سوره الاسراء:
(وَرَبُّکَ أَعْلَمُ بِمَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ۗ ۖ وَآتَیْنَا دَاوُودَ زَبُورًا) [١٧:۵۵]
پروردگارت از(احوال همهی) مردمان و چیزهائی که در آسمانها و زمینند آگاهتر (از هر کسی) است (و میداند چه کسانی را از میان تودهی مردم به پیغمبری برمیگزیند). ما برخی از پیغمبران را بر برخی دیگر برتری دادهایم، و (از جمله) به داود زبور عطاء نمودهایم (و او را بدان افتخار بخشیده و بالاتر از بعضی انبیاء قرار دادهایم. به تو نیز قرآن ارمغان کرده و خاتم و سرآمد همهی پیغمبرانت ساختهایم).
بله بین پیامبران برتری وجود دارد.
دلیل:
آیه ی/ ۲۵۳ سوره البقره
(تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنَا بَعْضَهُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ)
این پیغمبران (که نام برخی از آنان گذشت) بعضی از ایشان را بر بعضی دیگر برتری دادیم.
یا آیه/ ۵۵سوره الاسراء
(وَلَقَدْ فَضَّلْنَا بَعْضَ النَّبِیِّینَ عَلَىٰ بَعْضٍ)
( و به راستی ما برخی پیامبران را بر برخی دیگر برتری دادیم.)
پیامبران در مقام و ومنزلت واحدی نیستند بلکه جایگاه مختلفی دارند.
٣- آیا خداوند از انبیاء عهد و پیمان گرفته است؟ موضوع پیمان نامه آنها چه بود؟
عهد وپیمان گرفته: اقامه دین، ابلاغ رسالت، تعاون، نصرت(یاری گرفتن ) واتفاق همان طوری که در آیه ذکر شده:
( وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِیثَاقَ النَّبِیِّینَ لَمَا آتَیْتُکُم مِّن کِتَابٍ وَحِکْمَهٍ ثُمَّ جَاءَکُمْ رَسُولٌ مُّصَدِّقٌ لِّمَا مَعَکُمْ لَتُؤْمِنُنَّ بِهِ وَلَتَنصُرُنَّهُ ۚ قَالَ أَأَقْرَرْتُمْ وَأَخَذْتُمْ عَلَىٰ ذَٰلِکُمْ إِصْرِی ۖ قَالُوا أَقْرَرْنَا ۚ قَالَ فَاشْهَدُوا وَأَنَا مَعَکُم مِّنَ الشَّاهِدِینَ ) [آیه/۸۱ سوره آل عمران]
وهمچنین: (شَرَعَ لَکُم مِّنَ الدِّینِ مَا وَصَّىٰ بِهِ نُوحًا وَالَّذِی أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ وَمَا وَصَّیْنَا بِهِ إِبْرَاهِیمَ وَمُوسَىٰ وَعِیسَىٰ ۖ أَنْ أَقِیمُوا الدِّینَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِیهِ )(شورا/ ۱۳)
(االاحزاب /۷و۸)
(وَإِذْ أَخَذْنَا مِنَ النَّبِیِّینَ مِیثَاقَهُمْ وَمِنکَ وَمِن نُّوحٍ وَإِبْرَاهِیمَ وَمُوسَىٰ وَعِیسَى ابْنِ مَرْیَمَ ۖ وَأَخَذْنَا مِنْهُم مِّیثَاقًا غَلِیظًا) [٣٣:٧]
(لِّیَسْأَلَ الصَّادِقِینَ عَن صِدْقِهِمْ ۚ وَأَعَدَّ لِلْکَافِرِینَ عَذَابًا أَلِیمًا) [٣٣:٨]
۴- در آیات زیادى هدف از رسالت انبیاء بشارت و انذار مردم ذکر شده است. نکات مهم چنین آیاتى چیست؟
(کَانَ ٱلنَّاسُ أُمَّهًۭ وَٰحِدَهًۭ فَبَعَثَ ٱللَّهُ ٱلنَّبِیِّۦنَ مُبَشِّرِینَ وَمُنذِرِینَ) (البقره/٢١٣)
(وَمَا نُرْسِلُ ٱلْمُرْسَلِینَ إِلَّا مُبَشِّرِینَ وَمُنذِرِینَ) (انعام/۴٨)
(وَمَا نُرْسِلُ ٱلْمُرْسَلِینَ إِلَّا مُبَشِّرِینَ وَمُنذِرِینَ ) (کهف/۵۶)
(إِنَّآ أَرْسَلْنَـٰکَ بِٱلْحَقِّ بَشِیرًۭا وَنَذِیرًۭا) ( فاطر/٢۴)
***نکات مهم:
۱- تأکید بر بشارت، قبل از انذار
۲- وظیفه رسولان و دعوتگران فقط تبلیغ پیامهای الله است.
۳- رسولان از نزد خود دستوری نمی دهند.
۴- نیاز انسان به تشویق، قبل از تنبیه
۵- نیاز هر جوامعی به مشوقان و اخطار دهندگان.
۶- وجود قانون جزاء و پاداش
۷- بهشت و جهنم مظهر نهایی بشارت و انذار
۵- تعداد پیامبران الهى چقدر است؟ آیا نام همه آنها در قرآن آمده است؟ آیا رسول الله(صلى الله علیه و آله و سلم) نام همه آنها را مى داند؟
(وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلًۭا مِّن قَبْلِکَ مِنْهُم مَّن قَصَصْنَا عَلَیْکَ وَمِنْهُم مَّن لَّمْ نَقْصُصْ عَلَیْکَ) (غافر/۷۸)
پیش از تو پیغمبرانی را (برای رهنمود مردمان) فرستادهایم. سرگذشت بعضیها را برای تو بازگو کرده و سرگذشت برخیها را برای تو بازگو نکردهایم.
(وَرُسُلًۭا قَدْ قَصَصْنَـٰهُمْ عَلَیْکَ مِن قَبْلُ وَرُسُلًۭا لَّمْ نَقْصُصْهُمْ عَلَیْکَ) (۱۶۴/ النساء)
و ما پیغمبران زیادی را روانه کردهایم که سرگذشت آنان را قبلاً برای تو بیان کردهایم، و پیغمبران (دیگر) زیادی را (به میان مردم روانه کردهایم) که سرگذشت آنان را برای تو بیان نکردهایم.
اسم ۲۵ نفر از آنها در قرآن ذکر شده است.
*با توجه به آیات فوق پیامبر نام همه ی آنها را نمی داند.
۶- خداوند در سوره حدید آیه/ ٢۵ هدف از ارسال رسولان خود را چه چیزى بیان مى کند؟ چه درسى مى گیریم؟
(لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِٱلْبَیِّنَـٰتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ ٱلْکِتَـٰبَ وَٱلْمِیزَانَ لِیَقُومَ ٱلنَّاسُ بِٱلْقِسْطِ ۖ وَأَنزَلْنَا ٱلْحَدِیدَ فِیهِ بَأْسٌۭ شَدِیدٌۭ وَمَنَـٰفِعُ لِلنَّاسِ وَلِیَعْلَمَ ٱللَّهُ مَن یَنصُرُهُۥ وَرُسُلَهُۥ بِٱلْغَیْبِ ۚ إِنَّ ٱللَّهَ قَوِىٌّ عَزِیزٌۭ) [۵٧:٢۵]
ما پیغمبران خود را همراه با دلائل متقن و معجزات روشن (به میان مردم) روانه کردهایم، و با آنان کتابهای(آسمانی و قوانین) و موازین (شناسائی حق و عدالت) نازل نمودهایم تا مردمان دادگرانه رفتار کنند. و آهن را پدیدار کردهایم که دارای نیروی زیاد و سودهای فراوانی برای مردمان است.
هدف این است که خداوند بداند چه کسانی او را و فرستادگانش را بگونهی نهان و پنهان (از دیدگان مردمان) یاری میکنند. خداوند نیرومند و چیره است.
٧- آیا کسانی که پیام رسولان الهى به آنها نرسیده و از جهان رفتند شامل کافران مى گردند؟ چرا؟
(وَمَا کُنَّا مُعَذِّبِینَ حَتَّىٰ نَبْعَثَ رَسُولًۭا) ( ۱۵/ الاسراء )
…و هیچ کسی بارِ گناه دیگری را بر دوش نمیکشد (و به جرم دیگری کیفر داده نمیشود). و ما (هیچ شخص و قومی را) مجازات نخواهیم کرد، مگر این که پیغمبری (برای آنان مبعوث و) روان سازیم.
(وَسِیقَ ٱلَّذِینَ کَفَرُوٓا۟ إِلَىٰ جَهَنَّمَ زُمَرًا ۖ حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءُوهَا فُتِحَتْ أَبْوَٰبُهَا وَقَالَ لَهُمْ خَزَنَتُهَآ أَلَمْ یَأْتِکُمْ رُسُلٌۭ مِّنکُمْ یَتْلُونَ عَلَیْکُمْ ءَایَـٰتِ رَبِّکُمْ وَیُنذِرُونَکُمْ لِقَآءَ یَوْمِکُمْ هَـٰذَا ۚ قَالُوا۟ بَلَىٰ وَلَـٰکِنْ حَقَّتْ کَلِمَهُ ٱلْعَذَابِ عَلَى ٱلْکَـٰفِرِینَ) ( ۷۱ / زمر)
و کافران به سوی دوزخ گروه گروه رانده میشوند و هنگامی که بدانجا رسیدند درهای آن به رویشان گشوده میگردد و نگهبانان دوزخ بدیشان میگویند: آیا پیغمبرانی از جنس خودتان به میانتان نیامدهاند تا آیههای پروردگارتان را برای شما بخوانند و شما را از رویاروئی چنین روزی بترسانند؟ میگویند: آری! (پیغمبران برانگیخته شدند و اوامر و نواهی خدا را به ما رساندند و از عذاب آخرت بیممان دادند) ولیکن فرمان عذاب بر کافران ثابت و قطعی است (و ما راه کفر در پیش گرفتیم و باید هم تاوان آن را بپردازیم و چنین سرنوشت شومی داشته باشیم).
*با توجه به آیات فوق، خیر
٨- خداوند در سوره ابراهیم آیه/ ۴ مى فرماید: {وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوْمِهِ لِیُبَیِّنَ لَهُمْ ۖ} بعد از پیامبر خاتم، تکلیف ملتهاى مختلف با زبانهاى مختلف چیست؟ وچگونه قاعده کلى فوق اجراء مى گردد؟
*ازآنجاییکه قرآن به زبان عربی فصیح نازل شده و مردم جهان با زبانهای مختلف سخن می گویند، و همچنین تمام مردم توان آموختن کامل عربی را ندارند، وظیفه توانمندان هر شهر است که برای دسترسی به زبان قرآن و معلومات دین مبین اسلام تلاش کنند وقرآن وبرنامه های آن را به زبان قوم خود ترجمه و تفسیر کنند. بدین صورت دعوتگران توانمند هر کشور راه را برای فهم مردم خود باز می کنند.
(وَمَا کَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِیَنفِرُوا کَافَّهً فَلَوْلَا نَفَرَ مِن کُلِّ فِرْقَهٍ مِّنْهُمْ طَائِفَهٌ لِّیَتَفَقَّهُوا فِی الدِّینِ وَلِیُنذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ لَعَلَّهُمْ یَحْذَرُونَ) ﴿التوبه: ١٢٢﴾
مؤمنان را نسزد که همگی بیرون بروند. باید که از هر قوم و قبیلهای، عدّهای بروند تا با تعلیمات اسلامی آشنا گردند، و هنگامی که به سوی قوم و قبیلهی خود برگشتند(به تعلیم مردمان بپردازند و ارشادشان کنند و) آنان را (از مخالفت فرمان پروردگار) بترسانند تا (خویشتن را از عقاب و عذاب خدا برحذر دارند و از بطالت و ضلالت) خودداری کنند.
٩- آیا پیامبران وظیفه ى هدایت به عهده داشتند یا تبلیغ رسالت؟ دلیل؟
*فقط تبلیغ رسالت و وظیفه هدایت نداشتند.
(مَا عَلَى الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَاغُ ۗ وَاللَّهُ یَعْلَمُ مَا تُبْدُونَ وَمَا تَکْتُمُونَ)
﴿المائده/ ٩٩﴾
بر پیامبر(وظیفه ای) جز رسانیدن (پیام الهی) نیست، و خداوند آنچه را که آشکار می کنید و آنچه را که پنهان می دارید؛ می داند.
(وَقَالَ ٱلَّذِینَ أَشْرَکُوا۟ لَوْ شَآءَ ٱللَّهُ مَا عَبَدْنَا مِن دُونِهِۦ مِن شَىْءٍۢ نَّحْنُ وَلَآ ءَابَآؤُنَا وَلَا حَرَّمْنَا مِن دُونِهِۦ مِن شَىْءٍۢ ۚ کَذَٰلِکَ فَعَلَ ٱلَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ ۚ فَهَلْ عَلَى ٱلرُّسُلِ إِلَّا ٱلْبَلَـٰغُ ٱلْمُبِینُ) ( ۳۵/ نحل )
مشرکان (از راه استهزاء و مغالطه) میگویند: اگر خدا میخواست نه ما و نه پدران ما، چیزی جز خدا را نمیتوانستیم بپرستیم، و چیزی را بدون اجازهی او نمیتوانستیم حرام بکنیم. (پس ماندگاری ما بر پرستش لات و عزّی و دیگر بُتان، و تحریم بَحیرَه و سائِبَه و وَصیلَه و غیره، نشانهی رضایت خدا به کارمان میباشد، لذا فرمان تو را نمیبریم و فرستادهی خدایت نمیدانیم، آری!) کسانی که پیش از ایشان هم بودند این چنین میکردند(و با این گونه بهانههای واهی و دلیلهای سست، به بتپرستی و تحریم چیزهائی از پیش خود، ادامه میدادند). مگر بر پیغمبران وظیفهای جز تبلیغ آشکار(، و روشن و بیپرده رساندن اوامر کردگار) است؟ (نه! جز این نیست. پس تو نیز فرمان برسان و حساب ایشان را به خدای واگذار).
١٠- خداوند در آیه /٣۶ نحل با تأکید مى فرماید: [وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِی کُلِّ أُمَّهٍ رَّسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ] آیا در همه ى اُمتها طاغوت وجود داشته؟ و آیا در زمان ما هم وظیفه ى علماء دعوت به پرستش الله و دورى از طاغوت است؟ توضیح دهید؟
*بله، در همه اُمت ها طاغوت وجود داشته و دارد؛ چون طاغوت شامل شیطان، بتان، ستمگران و هرچیزی که باعث طغیان از حق شود و خودش را در جای حق قرار دهد، می گردد.
وظیفه همه ی علماء و دعوتگران در رأس کار، دعوت الی الله و دوری از طاغوت است. زیرا شرک و ظلم و طغیان که از بین برود بسیاری از مشکلات دیگر حل می شود.
١۱- فرق کلمات النّبین، النّبیون، أنبیاء چیست؟ همراه با شاهد؟
*النبین:
مجرور به إِلَىٰ:
إِنَّا أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ کَمَا أَوْحَیْنَا إِلَىٰ نُوحٍ وَالنَّبِیِّینَ ﴿النساء: ١۶٣﴾
مفعول، منصوب :
فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِیِّینَ مُبَشِّرِینَ وَمُنذِرِینَ ﴿البقره: ٢١٣﴾
مضاف ومضاف الیه مکسور:
مَّا کَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِّن رِّجَالِکُمْ وَلَٰکِن رَّسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِیِّینَ ﴿الأحزاب: ۴٠﴾
*النبیون:
نائب فاعل مرفوع:
وَمَا أُوتِیَ مُوسَىٰ وَعِیسَىٰ وَالنَّبِیُّونَ ﴿آلعمران: ٨۴﴾
فاعل مرفوع:
یَحْکُمُ بِهَا النَّبِیُّونَ الَّذِینَ ﴿المائده: ۴۴﴾
الْأَنبِیَاءَ:
مفعول منصوب:
وَیَقْتُلُونَ الْأَنبِیَاءَ بِغَیْرِ حَقٍّ ذَٰلِکَ بِمَا عَصَوا وَّکَانُوا یَعْتَدُونَ ﴿آلعمران: ١١٢﴾
با توجه به موارد فوق، هر سه کلمه جمع نبی است فقط با توجه به نقش آنها در جمله، حالتهای سه گانه مکسور مرفوع ومنصوب به خود گرفته است.
۱۲- خداوند از قتل أنبیاء توسط کفار زمان خودشان به ما خبر داده، آیا از پیامبرانى که اسمشان در قرآن آمده است به قتل رسیده اند؟ دلیل؟
*با توجه به عدم ذکر نام پیامبرانی که کشته شده اند، خیر
چون در تمام موارد بصورت عام ذکر شده و مقید به خاص نکرده است.
بِأَنَّهُمْ کَانُوا یَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ وَیَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ الْحَقِّ ذَٰلِکَ بِمَا عَصَوا وَّکَانُوا یَعْتَدُونَ ﴿البقره: ۶١﴾
ذَٰلِکَ بِأَنَّهُمْ کَانُوا یَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ وَیَقْتُلُونَ الْأَنبِیَاءَ بِغَیْرِ حَقٍّ ذَٰلِکَ بِمَا عَصَوا وَّکَانُوا یَعْتَدُونَ ﴿آلعمران: ١١٢﴾
فَبِمَا نَقْضِهِم مِّیثَـٰقَهُمْ وَکُفْرِهِم بِـَٔایَـٰتِ ٱللَّهِ وَقَتْلِهِمُ ٱلْأَنۢبِیَآءَ بِغَیْرِ حَقٍّۢ وَقَوْلِهِمْ قُلُوبُنَا غُلْفٌۢ (نساء: ۱۵۵)
إِنَّ الَّذِینَ یَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ وَیَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ حَقٍّ وَیَقْتُلُونَ الَّذِینَ یَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ (آل عمران: ۲۱)
۱۳- رابطه بین أنباء و انبیاء چیست؟ (لغوى و اصطلاحى)
نبی:
واژه(نبی) صفت مشبه بر وزن (فعیل) است، و چنانچه ازماده « نبو» مشتق شود دال بر رفعت و بلندی چیزی از دیگری است.
*واطلاق این واژه بر انبیاء به خاطر بلندی ومقام ومرتبه آنها است.
-واگر ازماده « نبأ » مشتق شود دال بر آوردن چیزی از مکانی به مکان دیگر است.
النَّبَأ:
خبر، چون از مکانی به مکان دیگر برده می شود.
*وچون انبیاء از جانب خداوند اخباری می آورند وبه مردم می رسانند به آنها نبی می گفتند. (رساندن پیام خداوند به بندگان)
۱۴- در آیه/ ١٣۶ بقره، بعد از اسم تعدادى از پیامبران، فرموده:[ وَمَا أُوتِیَ النَّبِیُّونَ مِن رَّبِّهِمْ] چه فرقى بین آنهاست؟ وآیا النبیون جدا از افراد مذکور هستند؟
فرق بین “اُوتى” و “أنزل” که براى دو گروه آمده چیست؟
فرقش اینست که: اول تعدادی خاص را الله یاد کرده سپس همه پیامبران؛
“النبیون” جدا از بقیه نیستند و در این جا بخاطر اینکه یهود بین پیامبران فرق قائل می شدند الله ابتدا با درج اسم، سپس با جمع آنها همه را یکی دانسته است.
فرق بین “أوتی و انزل” در آیه: (قُولُواْ آمَنَّا بِاللّهِ وَمَآ أُنزِلَ إِلَیْنَا وَمَا أُنزِلَ إِلَى إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَقَ وَیَعْقُوبَ وَالأسْبَاطِ وَمَا أُوتِیَ مُوسَى وَعِیسَى وَمَا أُوتِیَ النَّبِیُّونَ مِن رَّبِّهِمْ لاَ نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِّنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ (۱۳۶) البقره) ( د.فاضل السامرائى)
“انزال” از آسمان می آید و برای کتب استعمال می شود، اما “ایتاء” برای کتب وغیر کتب مانند معجزات استعمال می شود.
سؤال: کدام یک از پیامبران برای او معجزه ای ذکر شد و مدعوین را به تحدی فرا خواند؟
موسی و عیسی(علیهم السلام) ، و برای دیگر افراد نام برده شده معجزه ای ذکر نکرد.
آیا معجزه عصا انزال است یا ایتاء؟
“ایتاء” است و”انزال” نیست، بنابراین بین کسی که به او معجزه ای داده شد که بعنوان برهان بر نبوتش است(ایتاء) وبین “انزال” فرق گذاشت.
*کلمه (أوتی) عام است وشامل “انزال وایتاء” می شود. أنزل: یعنی از آسمان نازل کرد، و”آتی” به او داد، و دادن گاهی از بالا یا از جلو وبا دست دادن است. وهنگامی که خداوند کتب را از آسمان نازل می کند” ایتاء” است. “إیتاء” عام تر از “انزال” است؛ چون انزال همانطور که گفتیم فقط شامل کتب است.
لذا هنگامی که عیسی وموسی را ذکر کرد، “إیتاء” آورد و”انزال” ذکر نکرد سپس گفت: (وَمَا أُوتِیَ النَّبِیُّونَ مِن رَّبِّهِمْ) که همه انبیاء را شامل می شود، زیرا هرآنچه از وحی به آنها داده شد “إیتاء” است.
۱۵- کار النبیین چیست؟ و آیا آنها هم صاحب کتاب آسمانى بوده اند؟
کَانَ ٱلنَّاسُ أُمَّهًۭ وَٰحِدَهًۭ فَبَعَثَ ٱللَّهُ ٱلنَّبِیِّۦنَ مُبَشِّرِینَ وَمُنذِرِینَ وَأَنزَلَ مَعَهُمُ ٱلْکِتَـٰبَ بِٱلْحَقِّ لِیَحْکُمَ بَیْنَ ٱلنَّاسِ فِیمَا ٱخْتَلَفُوا۟ فِیهِ (البقره/۲۱۳)
*بشارت و انذار قومشان و حکم کردن طبق کتاب خداوند که برای آنها فرستاده شده است.
۱۶- معنى نبوت و رسالت؟ (لغوى و اصطلاحى)
نبوت به معنای پیغامآوری از جانب خداوند برای هدایت انسانها است. برای تحقق هدف آفرینش و رسیدن انسان به کمال مطلوب، آموزه نبوت را از اصول دین به شمار آوردهاند که باور به آن شرط مسلمانی است. این آموزه در اسلام به معنای پیامبریِِ حضرت محمد(ص) و پیامبرانی است که در قرآن یا سنت نبوی از آنان یاد شده است. نبوت با حضرت آدم(ع) آغاز شده وبا نبوت حضرت محمد(ص) پایان یافته است.
– رسالت، اسم مصدر از ریشه{ر، س، ل}و به معنای پیام، کتاب، پیغمبری، مأموریت وفرستادگی است وجمع آن رسایل ورسالات است.
رسول نیز مصدر از “رسل” است که در اصل به معنای برخاستن همراه با آرامش است و در اصطلاح دینی به معنای پیام آور و فرستاده برای تبلیغ احکام و مطالبی است که به او وحی شده است.
*فرق بین رسول و نبی
در مورد فرق بین رسول ونبی دیدگاه های متفاوتی وجود دارد از جمله:
۱- فرقی بین آنها وجود ندارد.
۲- “رسول” خاصتر از “نبی” است چون هر رسولی نبی است ولی هر نبی ای رسول نیست.
رسول کسى که شریعت جدید بیاورد ولی نبی اعم از آنست؛ خواه شریعت بیاورد یا اینکه مفسر و مبین شریعت پیشین باشد.
رسول کسى است که به او وحى شود و مأمور به تبلیغ گردد، و نبىّ کسى است که به او وحى شود، اگر چه مأمور به تبلیغ نباشد.
نبىّ کسی است که در خواب و عالم رویا و یا در بیداری به او وحى مى شود و رسول شخصى است که فرشته وحى را در بیدارى مى بیند و با او سخن مى گوید.
۱۷- دروس مهم آیه ٨٠-٧٩ آل عمران چیست؟ و چه ارتباطى با دنیاى امروز دارد؟
(مَا کَانَ لِبَشَرٍ أَن یُؤْتِیَهُ ٱللَّهُ ٱلْکِتَـٰبَ وَٱلْحُکْمَ وَٱلنُّبُوَّهَ ثُمَّ یَقُولَ لِلنَّاسِ کُونُوا۟ عِبَادًۭا لِّى مِن دُونِ ٱللَّهِ وَلَـٰکِن کُونُوا۟ رَبَّـٰنِیِّۦنَ بِمَا کُنتُمْ تُعَلِّمُونَ ٱلْکِتَـٰبَ وَبِمَا کُنتُمْ تَدْرُسُونَ) [٣:٧٩]
هیچ کسی (از پیغمبران) را نسزد که خدا بدو کتاب و حکمت و نبوّت بخشد، آن گاه او به مردمان بگوید: به جای خدا، بندگان (و پرستشکنندگان) من باشید. بلکه (به مردمان این چنین میگوید که:) با کتابی که آموختهاید و یاد دادهاید و درسی که خواندهاید، مردمانی خدائی باشید (و جز او را بندگی نکنید و نپرستید).
وَلَا یَأْمُرَکُمْ أَن تَتَّخِذُوا۟ ٱلْمَلَـٰٓئِکَهَ وَٱلنَّبِیِّۦنَ أَرْبَابًا ۗ أَیَأْمُرُکُم بِٱلْکُفْرِ بَعْدَ إِذْ أَنتُم مُّسْلِمُونَ [٣:٨٠]
و (هیچ کسی از پیغمبران) به شما فرمان نمیدهد که فرشتگان و پیغمبران را به پروردگاری خود گیرید. مگر (معقول است که) شما را به کفر فرمان دهد، بعد از آن که (مخلصانه رو به خدا کردهاید و) مسلمان شدهاید؟!
پیامبران به ما نگفته اند که آنها یا فرشتگان را بپرستیم بلکه ازما خواسته اند که با توجه به آموزه های قرآن، فقط بندگی خداوند را بجا آوریم وتنها او را بپرستیم.
درجامعه امروزی شرک و کمک خواستن و پیروی از چیزهایی به غیرالله زیاد شده مانند: امامزاده ها، افراد بالا دست، هوای نفس و ترس از کشورهای قدرتمند و… درحالی که خداوند دراین آیه ما را ازانجام چنین کاری نهی کرده و گفته که جز او را بندگی نکنیم وفقط پیرو او باشیم.
۱۸- چگونه مطیعان الله و رسولش جزء همراهان النبیین بعنوان منعمین الله قرار مى گیرند؟
وَمَن یُطِعِ ٱللَّهَ وَٱلرَّسُولَ فَأُو۟لَـٰٓئِکَ مَعَ ٱلَّذِینَ أَنْعَمَ ٱللَّهُ عَلَیْهِم مِّنَ ٱلنَّبِیِّۦنَ وَٱلصِّدِّیقِینَ وَٱلشُّهَدَآءِ وَٱلصَّـٰلِحِینَ ۚ وَحَسُنَ أُو۟لَـٰٓئِکَ رَفِیقًۭا ۴:۶٩
و کسی که از خدا و پیغمبر (با تسلیم در برابر فرمان آنان و رضا به حکم ایشان) اطاعت کند، او (در روز رستاخیز به بهشت رود و همراه و) همنشین کسانی خواهد بود که (مقرّبان درگاهند و) خداوند بدیشان نعمت (هدایت) داده است (و مشمول الطاف خود نموده است و بزرگواری خویش را بر آنان تمام کرده است. آن مقرّبانی که او همدمشان خواهد بود، عبارتند) از پیغمبران و راستروان (و راستگویانی که پیغمبران را تصدیق کردند و بر راه آنان رفتند) و شهیدان (یعنی آنان که خود را در راه خدا فدا کردند) و شایستگان (یعنی سایر بندگانی که درون و بیرونشان به زیور طاعت و عبادت آراسته شد)، و آنان چه اندازه دوستان خوبی هستند!
*چون گروههای چهارگانه فوق تابع الله و رسول بوده اند. واین تبعیت توفیقی یا نعمتی از طرف الله است به شایستگان. پس هر کسی دیگر چنین شرایطی داشته باشد، در گروههای فوق الذکر قرار می گیرد. ومنحصر به قوم وزمان خاصی نیست؛ بلکه تا قیامت میدان برای پیوستن به کاروان منعمان باز است.
۱۹- [الَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَّ الْأُمِّیَّ…] اعراف/١۵٧ چرا قید رسول و نبى باهم؟
چون اشاره داره اول به پیامبری او و رسالتش سپس به بیسواد بودنش که همین رسول از نزد خود چیزی نمی گوید بلکه اصلاً او اُمی است و درس نخوانده وبدین صورت رفع هر گونه شبهه می کند. برای همین از این دو واژه استفاده شده است.
۲۰- چه فرقى بین خطاب، “یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ” و “یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ” که هر دو نسبت به رسول الله (صلى الله علیه و سلم) آمده است وجود دارد؟
“یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ” وقتی بحث وحی و رسالت دارد و “یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ” وقتی بحث عمل مطرح است.
یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ جَاهِدِ الْکُفَّارَ …﴿التوبه: ٧٣﴾
یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ حَرِّضِ الْمُؤْمِنِینَ عَلَى الْقِتَالِ ﴿الأنفال: ۶۵﴾
یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ اتَّقِ اللَّهَ وَلَا تُطِعِ الْکَافِرِینَ وَالْمُنَافِقِینَ ﴿الأحزاب: ١﴾
یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ ﴿المائده: ۶٧﴾
یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ لَا یَحْزُنکَ الَّذِینَ یُسَارِعُونَ فِی الْکُفْرِ مِنَ الَّذِینَ قَالُوا آمَنَّا بِأَفْوَاهِهِمْ وَلَمْ تُؤْمِن قُلُوبُهُمْ وَمِنَ الَّذِینَ هَادُوا سَمَّاعُونَ لِلْکَذِبِ سَمَّاعُونَ لِقَوْمٍ آخَرِینَ لَمْ یَأْتُوکَ یُحَرِّفُونَ الْکَلِمَ مِن بَعْدِ مَوَاضِعِهِ ﴿المائده: ۴١﴾
فرق بین نبی و رسول به این معناست که رسول آن کسی است که هم مبعوث است وهم مأمور به تبلیغ رسالت. واما نبی کسی است که تنها مبعوث باشد، چه مأمور به تبلیغ هم باشد وچه نباشد.
۲١- خداوند در آیه/ ٣٠و٣٢ احزاب لفظ یا “نساء النبی” بکار برده است. چرا نفرموده یا “نساء الرسول”؟
با توجه به معنی نبی و اینکه موضوع رسالت مطرح نیست و خطاب به زنان پیامبر است.
یَـٰنِسَآءَ ٱلنَّبِىِّ مَن یَأْتِ مِنکُنَّ بِفَـٰحِشَهٍۢ مُّبَیِّنَهٍۢ یُضَـٰعَفْ لَهَا ٱلْعَذَابُ ضِعْفَیْنِ ۚ وَکَانَ ذَٰلِکَ عَلَى ٱللَّهِ یَسِیرًۭا [٣٣:٣٠]
ای همسران پیغمبر! هر کدام از شما مرتکب گناه آشکاری شود (از آنجا که مفاسد گناهان شما در محیط تأثیر سوئی دارد و به شخص پیغمبر هم لطمه میزند) کیفر او دو برابر (دیگران) خواهد بود، و این برای خدا آسان است.
یَـٰنِسَآءَ ٱلنَّبِىِّ لَسْتُنَّ کَأَحَدٍۢ مِّنَ ٱلنِّسَآءِ ۚ إِنِ ٱتَّقَیْتُنَّ فَلَا تَخْضَعْنَ بِٱلْقَوْلِ فَیَطْمَعَ ٱلَّذِى فِى قَلْبِهِۦ مَرَضٌۭ وَقُلْنَ قَوْلًۭا مَّعْرُوفًۭا [٣٣:٣٢]
ای همسران پیغمبر! شما (در فضل و شرف) مثل هیچ یک از زنان (عادی مردم) نیستید. اگر میخواهید پرهیزگار باشید (به گونهی هوسانگیز) صدا را نرم و نازک نکنید (و با اداء و اطواری بیان ننمائید) که بیمار دلان چشم طمع به شما بدوزند. و بلکه به صورت شایسته و برازنده سخن بگوئید. (بدان گونه که مورد رضای خدا و پیغمبر او است).
۲۲- در سوره احزاب آیه /۴٠ خداوند در شأن پیامبر فرموه:[مَّا کَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِّن رِّجَالِکُمْ وَلَٰکِن رَّسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِیِّینَ…]. چرا نفرموده خاتم المرسلین؟
چون پیامبر(صلی الله علیه و آل و سلم) ختم کننده کسانی بوده که به نبوت و پیامبری رسیدن اما ختم کننده المرسلین نیست چون بعد از پیامبر(صلی الله علیه و آل و سلم) هم کسانی بودن که وظیفه ابلاغ و رسالت پیامبر(صلی الله علیه و آل و سلم) انجام می دادند؛ اما نبی دیگر نبود و ختم می شد. و موضوع ابلاغ رسالت تا قیامت است.